Ακολουθήστε μας στο VIBER για να λαμβάνετε σε πραγματικό χρόνο τις αναρτήσεις μας.

https://invite.viber.com/?g2=AQAhvsW7isOUdlCEkVCqv7YorRka1dt%2FMmmYsdlj%2BHNRIl0RiuqqmD4CiLD5s2SY

Όποτε θέλετε μπορείτε να αποχωρίσετε (αν και δεν το θέλουμε).

Οι φονευθέντες έξι (6) Γερμανοί στην Σκάλα Παραμυθιάς

Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα

Σκάλα Παραμυθιάς  24 Σεπτέμβρη 1943 +

Οι Αντάρτες φονεύουν  έξι (6) Γερμανούς στρατιώτες και τραυματίζουν  τρεις (3).

Στις 24 Σεπτέμβρη 1943  Γερμανοί στρατιώτες  μαζί με ντόπιους μουσουλμάνους Τσάμηδες (δεν είναι γνωστός ο ακριβής αριθμός, τόσο των Γερμανών όσο και των μουσουλμάνων Τσάμηδων) ανέβηκαν για αναγνώριση στη Σκάλα της Παραμυθιάς.  Έφθασαν στην Τριόδα. Κατέβηκαν  στο πέτρινο εικόνισμα, που υπήρχε εκεί παλιά. Πέρασαν τα γκρέκια του Νικόλα Γώγου και το λακκάκι (ρέμα), που κατέβαινε από τον  ΄Αι Μηνά. Και, πλησιάζοντας  στη θέση Ρούπη, έπεσαν οι πρώτες τουφεκιές από τους Αντάρτες. Οι Γερμανοί ανταπέδωσαν. Οι μου-σουλμάνοι Τσάμηδες σκορπίστηκαν και κρύφτηκαν. Όταν όμως  οι πυροβολισμοί ανάμεσα στους Γερμανούς και στους Αντάρτες πύκνωσαν, άρχισαν κι αυτοί να πυροβολούν. Ποιον όμως πυροβολούσαν; τους Αντάρτες ή τους Γερμανούς; Στο μέρος αυτό  φονεύτηκαν έξι (6) Γερμανοί στρατιώτες και τραυματίστηκαν τρεις (3). Οι  υπόλοιποι μαζί με τους τραυματίες και τους μουσουλμάνους Τσάμηδες τράπηκαν σε φυγή,  εγκαταλείποντας στο πεδίο της μάχης τους νεκρούς. Οι Αντάρτες στη συνέχεια κατέβηκαν από τα υψώματα και, αφού αφαίρεσαν από τους νεκρούς όλον τον οπλισμό τους  και τα κράνη …, επέστρεψαν  ανενόχλητοι στα μετερίζια τους. 

Ο φόνος των έξι Γερμανών στρατιωτών στη Σκάλα της Παραμυθιάς θεωρείται, σχεδόν  από όλες (;) τις ελληνικές γραπτές πηγές,  ως η αφορμή για την εκτέλεση των Σαράντα Εννέα (49) Προκρίτων της Παραμυθιάς στις 29.09.1943,  αναφέροντας μάλιστα και τη γερμανική περί αντιποίνων Διαταγή 1/10 (1 φόνος Γερμανού στρατιώτη = με 10 φόνους  Ελλήνων της Παραμυθιάς και της γύρω περιοχής ). Για να καταλήξουν δε στην εκτέλεση των εξήντα (60) Ελλήνων, πρόσθεσαν στους Σαράντα Εννιά (49) Πρόκριτους και άλλους έντεκα (11) ΄Ελληνες, φονευθέντες πριν της 29ης Σεπτέμβρη  του 1943. Ο υπολογισμός αυτός δεν είναι σωστός, καθότι ο αριθμός των Ελλήνων, που φονεύτηκαν από τους Γερμανοτσάμηδες από τις δέκα πέντε (15) Σεπτεμβρίου ως το πρωί της 29ης του ιδίου μηνός, είναι περισσότεροι των έντεκα (11). 

Οι Αντάρτες 

Οι κατακτητές Ιταλοί και Γερμανοί, αφιχθέντες στην Παραμυθιά αντί-στοιχα το  Μάιο του  1941 και τον Ιούλιο του 1943 είχαν να αντιμετωπί-σουν τους ΄Ελληνες Αντάρτες. Οι ΄Ελληνες Αντάρτες έδρευαν στα ορεινά χωριά βόρεια, ανατολικά και νότια   της Σκάλας της Παραμυθιάς. Τα χωριά αυτά ήταν :  η Πετροβίτσα, η Πλακωτή, η Οσδύνα (Πέντε Εκκλησιές ), η ΄Ανω Σέλλιανη, η Σαλονίκη, η Λαμπανίτσα (Ελαταριά), το Πετούσι, το Πόποβο (Αγία Κυριακή),  η Κορύστιανη (Φροσύνη),  ο Αυλότοπος, το Καριώτι, η Βέλλιανη, το Προδρόμι, το Καμίνι – Ζερβο-χώρι, η Αγορά, το Γαρδίκι κ.ά. Ο εφοδιασμός των Ανταρτών με τρόφιμα, ενδύματα, υποδήματα και με άλλα είδη ανάγκης, γινόταν από την Παραμυθιά.  Για το λόγο αυτόν ήθελαν οι Γερμανοί να καταστήσουν την   Παραμυθιά μια νεκρή πόλη,  ώστε οι αντάρτες να αναγκασθούν να διακόψουν τις εναντίον τους πολεμικές επιχειρήσεις και σαμποτάζ.  

Η προσφορά των Μονών στους ΄Ελληνες Αντάρτες

Στην περιοχή της Παραμυθιάς τρεις (3) ήταν, κυρίως, οι Μονές που βοήθησαν  τους Αντάρτες  κατά τη διάρκεια της τριπλής Κατοχής :  Η Μονή της Βέλλιανης, η Μονή των Παγανιών και η Μονή της Μίχλας.

Η Μονή τη Βέλλιανης (Το καθολικό της). Πλησίον της και νότια υπήρχε το ηγουμενείο, ο οντάς και τα κελιά, οι υπόγειες αποθήκες και το ελαιοτριβείο. 
Φωτό (1)  (2012).  Από το Αρχείο του Μ.Α.Μ.
                           Το εσωτερικό  του Καθολικού της Μονής της Βέλλιανης. ΄Οσα λέει η πραγματικότητα, δεν  λεν χίλιες φωτογραφίες.    
Φωτό (2) (2015) : Από το Αρχείο του Αναστάσιου Ιωάννου Μπίκα.    

Η Μονή των Παγανιών ανακαινισμένη με κονδύλια του ΕΣΠΑ
Η Μονή τιμάται επί τη  Κοιμήση της Θεοτόκου.
Στην εποχή των Βαλκανικών  Πολέμων (1912-1913), αλλά και στην Κατοχή υπήρξε το καταφύγιο  των Εθελοντικών Σωμάτων και των Ανταρτών της Εθνικής Αντίστασης.  
Φωτό (3)  (2014) : Την φωτό μού την έστειλε ο Κωνσταντίνος Ζιάγκος, φωτογράφος στην Παραμυθιά.  

Για παράδειγμα : Οι αντάρτες του ΕΑΜ  και του ΕΔΕΣ διανυκτέρευαν στον οντά τη Μονής της Βέλλιανης, σε διαφορετικά, όμως, κελιά. Έβγαζαν λάδι στο λιοτριβείο της. Κατείχαν χειρόμυλο  για το άλεσμα του καλαμποκιού. Το αλάτι, τα σπίρτα, το πετρέλαιο, που με κίνδυνο της ζωής τους εξοικονομούσαν  από το Γαβανόζη (Ξηρόλοφο), ως και τα διάφορα άλλα τρόφιμα που αποκόμιζαν από επιδρομές,  τα αποθήκευαν στους υπόγειους χώρους του ηγουμενείου της και  στη συνέχεια τα διέ-νειμαν  στις οικογένειες, που για ασφάλεια είχαν καταφύγει στις παρα-κείμενες του Κορύλα σπηλιές ή στα Σουλιωτοχώρια Κορύστιανη, Κουκουλιούς, Πόποβο, Ρωμανό κ.ά. .  

Σήμερα (2019),  από τις παραπάνω Μονές, μόνο η Μονή της Βέλλιανης, τιμώμενη επί τοις γενεθλίοις του Ιωάννου του Προδρόμου, είναι ετοιμόρ-ροπη σε τέτοιο βαθμό, ώστε απαγορεύεται η είσοδος στους πιστούς.

Η άτιπη Επιτροπή που σχηματίστηκε από Προδρομίτες και Βελλιανίτες με πρόεδρο τον γιατρό Χρήστο Σιώζο (Προδρόμι) κατέβαλε και κατά-βάλλει τεράστιες προσπάθειες για την αναστήλωσή της. Ελπίζουμε σύντομα να  αρχίσουν οι πρώτες εργασίες. 

Η Μονή της Μίχλας  ή η Παναγία της Λαμποβήθρας, Πέντε Εκκλησιές (Οσδίνα),  τιμάται επί τη γεννήση της Παναγίας.
Φωτό  (4) (2014)  :  Από το διαδίκτυο

Οι αντιμετώπιση των ανταρτών 

Για την ένοπλη αντιμετώπιση των Ανταρτών οι κατακτητές,  Ιταλοί και  Γερμανοί, συνεργάστηκαν με τους μουσουλμάνους Τσάμηδες. Οι Γερ-μανοί μάλιστα τους είχαν υποσχεθεί, σε αντάλλαγμα των υπηρεσιών τους,  την προσάρτηση της Θεσπρωτίας στην  Αλβανία. 

15 Αυγούστου 1943. Οι Γερμανοί μαζί με τους μουσουλμάνους Τσά-μηδες συνέλαβαν, βάση  καταλόγου, 35 Παραμυθιώτες με την κατηγορία ότι συνεργάζονταν με τους Αντάρτες.  Τους  συλληφθέντες μετέφεραν στα Ιωάννινα, προκειμένου να τους εκτελέσουν ή να τους οδηγήσουν σε στρατόπεδα αιχμαλώτων της Γερμανίας.  Στα Ιωάννινα, 

                            Ο Σταύρος Κωσταράς με τη σύζυγό του Πανάγιω.  Ο Σταύρος Κωσταράς είναι ανιψιός του Οπλαρχηγού της ΄Εθνικής Αντίστασης Θεόδωρου Κωσταρά.  
Φωτό (5) : Από το Αρχείο του Νικόλαου Αθαν. Μίνη ( συγγραφέα – δημοσιογράφου ).

όμως, ο Ιταλός διοικητής, αφού διαφώνησε  με το σχέδιο των Γερμανών,  αφέθησαν ελεύθεροι και επέστρεψαν στις εστίες τους.

Από τους 35 συλληφθέντες Παραμυθιώτες, οι αναγραφόμενοι π.κ. δώδεκα (12) συνελήφθησαν και πάλι την 27η Σεπτεμβρίου του 1943 και εκτελέστηκαν στις 29.09.1943 :  

«      2.    Βαλασκάκης Ελευθέριος   γιατρός 31  ετών 

Χ    10.   Δρίμπζιας Χαράλαμπος             ράφτης  51     « 

       11.  Τσούλας Κων/νος υποδηματ. 50     «

       18.  Μουσελίμης Σταύρος υπάλληλος 52     «

       20.  Κωσταγιάννης Γιάννης σιδηρουργός 56     «

       23.  Μπάρμπας Σπυρίδων μαθητής 15     «

       24.  Αλλιγιάννης Δημήτριος χαλκουργός 72     «

       25.  Μαρέτης Ανδρέας           χρυσοχόος 79     «

       26.  Τσαμάτος Ευάγγελος ιερέας 72     «

Χ    27   Ρίγγας  Αθανάσιος έμπορος 68     «

Χ    30.  Ράφτης Αθανάσιος έμπορος  56     «

       33.  Κωτζιαρέλης Εμμανουήλ              Διευθ. Τράπ. 38     «

Το Χ  μπροστά από τα επώνυμα των τριών συλληφθέντων, Δρίμτζια Χαραλάμπους, Ρίγγα Αθανάσιου και Κωτζιαρέλη Εμμανουήλ,  σημαίνει επικίνδυνος. 

Πηγές α. Γκότοβου Αθανάσιου  :  « Η Παραμυθιά στο στόχαστρο », ( ό.α.) σελ. 41

β. Βασίλη Κραψίτη : « Ιστορική αλήθεια για τους Μουσουλμάνους Τσάμηδες », Αθήνα 1972, σελ. 170-171)

Γραπτές μαρτυρίες  για τους φονευθέντες  έξι (6) Γερμανούς 

α.  Παπαμανόλη :   « Κατακαϋμένη ΄Ηπειρος », Ίκαρος, Αθήνα 1945, σελ.60

 «  …  Αλλ’ η αφορμή, την οποίαν επεζήτουν οι Μουσουλμάνοι δια να επεκταθούν και εις Παραμυθιάν, να επικρατήσουν και να επιβληθούν οικονομικώς και διοικητικώς, με τον απώτερον σκοπόν να προσαρτήσουν την περιφέρειαν εις την Αλβανίαν, δεν εβράδυνε να τους δοθεί. ΄Ενας Μουσουλμάνος και δύο Γερμανοί, την πρωίαν της 24ης Σεπτεμβρίου, ανεβαίνουν προς την Σκάλαν, φρουρου-μένην από αντάρτες Ποποβίτες, με την δολίαν σκέψιν των Αλβανών να φονευθούν οι Γερμανοί, ίνα επιτύχουν ούτω (οι Αλβανοί) να εξεγείρουν και αυτούς προς εκκαθαριστικήν ενέργειαν κατά του Ποπόβου αφ’ ένός και ίνα εξοντώσουν αφ’ ετέρου το σφύζον Χριστιανικόν στοιχείον της πόλεως Παραμυθιάς. 

Και επέτυχον πράγματι του σκοπού των. Δύο Γερμανοί την πρωίαν και τέσσερες άλλοι τας απογευματινάς ώρας φονεύονται από τους αντάρτες…».

β.   Ιωάννου Αρχιμανδρίτου  :  « Τσάμηδες … », εκδόσεις Γεωργιάδη, 1951, σελ. 87  : 

« Οι Ιταλοί επί διετία σχεδόν πιεζόμενοι υπό των Τουρκοτσάμηδων  δεν εφαίνοντο πρόθυμοι να επιτρέψουν ομαδικάς εκτελέσεις. Δυστυ-χώς όμως, ό,τι δεν κατόρθωσαν οι Τουρκοτσάμηδες με τους Ιταλούς, το επέτυχον με τους Γερμνούς. Επέτυχον δηλ.  να πλήξουν την ακρό-πολι αυτήν του Ελληνισμού υπό τας ακολούθους συνθήκας. Την εικοστήν τετάρτην Σ/βρίου  1943, ένας Τουρκοτσάμης, ενεργών βάσει σχεδίου της Ξίλα παρέσυρε δύο Γερμανούς και  μετέβησαν εις την Σκάλα της Παραμυθιάς, η οποία εφρουρείτο από αντάρτας του λόχου Ποπόβου, με  τον σκοπόν να φονευθούν  οι Γερμανοί υπ’ αυτών, και να εξαγριωθεί ούτω η  Γερμανική στρατιωτική διοίκησις

              Από τα αριστερά ο  Μαζάρ Ντίνο (Φοιτητής Γεωπονίας), ο Χαμίδ Αμπίτ   (στρατιωτικός) και ο Κεμάλ Ντίνο (νεότερος αδερφός των Νουρή και Μαζάρ).  
Φωτό (6) :  Την φωτό μού την έστειλε ο Νικόλαος Στύλος, συγγραφέας  και ερευνητής της οικογένειας Ντίνο.

και πραγματοποιήσει το μύχιον πόθον  τους κατά των Παραμυθιω-τών αφ’ ενός και αφ’ ετέρου να γίνει εκκαθαριστική επιχείρησις κατά του Ποπόβου.  Πράγματι το σατανικό τούτο σχέδιο επέτυχε . 

Τόσο οι δύο Γερμανοί κατά την πρωίαν της εικοστής τετάρτης Σ/βρίου, όσο και έτεροι τέσσαρες Γερμανοί κατά το απόγευμα της αυτής ημέρας φονεύονται εις Σκάλα Παραμυθιάς. Ποιοι τους εφόνευσαν; Οι αντάρται ή οι Τουρκαλβανοί δια να επιτύχουν την εξαγρίωσι των Γερμανών κατά των Χριστιανών; Το γεγονός όμως ότι τόσο κατά την πρωίαν όσο και κατά το εσπέρας της ιδίας ημέρας οι συνοδεύοντες τους Γερμανοτσάμηδες επέστρεψαν εις Παραμυθιά σώοι και αβλαβείς, αποδεικνύει ότι οι Γερμανοί έπεσαν θύματα καταστρωθέντος Τουρκαλβανικού σχεδίου »

Σύμφωνα με τις  παραπάνω γραπτές μαρτυρίες (α. και β.) : 

–  Η επιχείρηση των Γερμανών κατά την 24ην Σεπτεμβρίου 1943 εναντίον των Ανταρτών της Σκάλας υποκινήθηκε δολίως από τους αδελφούς Ντίνο, Μαζάρ και Νουρί, πολιτικών και στρατιωτικών αρχηγών των μουσουλμάνων Τσάμηδων στην Παραμυθιά και στη Θεσπρωτία. Η υποκίνηση έγινε  με σκοπό, αφού φονευθούν Γερμανοί στρατιώτες, να προκαλέσει την οργή του Γερμανού στρατιωτικού διοικητή σε τέτοιο βαθμό, ώστε  να εκδικηθεί  τους Έλληνες, τόσο της Παραμυθιάς, όσο και των ορεινών χωριών, κυρίως του Ποπόβου.

–  Από τους έξι (6)  Γερμανούς νεκρούς, δύο (2) φονεύτηκαν τις πρωινές ώρες και τέσσερις (4) τις απογευματινές.  Τούτο σημαίνει ότι η επιχεί-ρηση που άρχισε το πρωί,  διήρκησε καθ’ όλη την ημέρα. 

γ.  Ν. Ι. Ζιάγκου :  « Αγγλικός Ιμπεριαλισμός και Εθνική Αντίσταση 1940-1945,  Αθήνα 1978, Τόμος πρώτος, σελ. 158  :   

«  26.09.1943. (σ.σ. 24.09.1943) Ομάδα Γερμανών και Τσάμηδων προχώρησαν ΒΑ της Παραμυθιάς με κατεύθυνση τη « Σκάλα ». Πριν φτάσουν στη «Σκάλα», χτυπήθηκαν από αντάρτες με αποτέλεσμα να σκοτωθούν  6 Γερμανοί. Οι Τσάμηδες χάρηκαν, οι Χριστιανοί πάγω-σαν. Στην Παραμυθιά απλώθηκε τρομοκρατία….  Δεν ακούγονταν τίποτε στα σφαλισμένα σπίτια. Μόνο οι μπότες των καταχτητών με τα παπούτσια που έκαναν το θόρυβο στους δρόμους ».

Ερμηνεύοντας τη  φράση :  «  Οι Τσάμηδες χάρηκαν … », συμπε-ραίνεται  ότι οι μουσουλμάνοι  Τσάμηδες επεδίωκαν, όπως υποστηρί-χτηκε και στις γραπτές πηγές  α και β,  το θάνατο των έξι (6) Γερμανών στρατιωτών, προκειμένου να εκδικηθούν οι Γερμανοί τους Χριστιανούς.  

δ. Γεωργίου Ι. Παππά :   «  Ανάμεσα στους πρωταγωνιστές. Ιστορικά γεγονότα των ετών 1912 έως 1949 »,  Αθήνα 2001, σελ.  97 :  

«… Κάποια στιγμή διακρίναμε μια  ομάδα από έξι (6) Γερμανούς να τοποθετούν ένα βαρύ πολυβόλο σ’ ένα γνωστό σ’ εμάς παλιό ασβεστοκάμινο. Αμέσως βάλαμε με τον όλμο τέσσερα βλήματα και με σκοπευτή το γράφοντα (σ.σ. τον Γεώργιο Ι. Παππά). Ένα από τα οποία έσκασε μέσα στο ασβεστοκάμινο με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι έξι (6) Γερμανοί. Κατά το βράδυ που κόπασε η μάχη μια ομάδα Γερμανών επιχείρησε να πλησιάσει το ασβεστοκάμινο με σκοπό την παραλαβή των νεκρών. Όμως τα δραστικά πυρά από τα γύρω υψώματα δεν τους επέτρεψαν να πλησιάσουν κι έτσι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τους νεκρούς και να γυρίσουν στην Παραμυθιά. Την επομένη έστειλαν γυναίκες από την Παραμυθιά, οι οποίες φορτώθηκαν τους νεκρούς και τους μετέφεραν στην πόλη, όπου και ενταφιάστηκαν …».

( Το παραπάνω απόσπασμα μου το απέστειλε ο φίλος και συγχωριανός μου Νέστορας Ευαγγέλου  Γεωργίου) 

ε. Βασίλη Κραψίτη : « Ιστορική αλήθεια για τους μουσουλμάνους Τσάμηδες », Αθήνα 1992, σελ.  161 :  

γ)  24 Σεπτεμβρίου 1943. … στα χαράματα δυο Γερμανοί στρατιώτες με έναν ένοπλο μουσουλμάνο Τσάμη, προσπάθησαν να περάσουν τη θέση « Σκάλα » της Παραμυθιάς, που τη φρουρούσαν αντάρτες του ΕΔΕΣ του Λόχου Ποπόβου. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, άλλοι τέσσερις Γερμανοί στρατιώτες, συνοδευόμενοι από μερικούς ένοπλους μουσουλμάνους Τσάμηδες, έκαναν το ίδιο δρομολόγιο. Οι έξι Γερμανοί σκοτώθηκαν, ενώ οι μουσουλμάνοι Τσάμηδες, που τους συνόδευαν, γύρισαν όλοι στην Παραμυθιά »

στ.  Αθανάσιου Γκότοβου  : « Η Παραμυθιά στο στόχαστρο », Φ.Ο.Π. 2007,    σελ. 19 και  υποσημ. 31

 «  Στην πρωινή ημερησία αναφορά της 1ης  Μεραρχίας της 25.09.1943 ανάμεσα στα άλλα αναφέρονται και τα εξής :  

 “  III/ Σύνταγμα Ορεινών Καταδρομών    

 Επιχείρηση αναγνώρισης της 631 μοίρας ελαφρού πυροβολισμού στις 24.09  βορείως της Παραμυθιάς. Η 631 μοίρα σε μάχη με ισχυρές ανταρτικές δυνάμεις, 6 νεκροί και τρεις τραυματίες. Βάσεις των ανταρτών στη Σέλλιανη και δυτικά του Ελευθεροχωρίου βομ-βαρδίζονται  με 30 βολές ιταλικού ορεινού πυροβόλου των 7.5 με καλό αποτέλεσμα. Υπολείμματα των ανταρτών οπισθοχωρούν στα υψώματα βορείως της περιοχής “ .

Με βάση την παραπάνω γερμανική ημερήσια αναφορά, δύνανται να εξαχθούν τα εξής συμπεράσματα :

–  Στις 24.09.1943 βόρεια της Παραμυθιάς (σ.σ. εννοεί τη Σκάλα της Παραμυθιάς) η 631 γερμανική μοίρα  ελαφρού πυροβολισμού,  πραγμα-τοποίησε αναγνώριση. Δεν αναφέρεται, αν κατά την επιχείρηση συμμε-τείχαν και ένοπλοι μουσουλμάνοι Τσάμηδες.  

To  ερειπωμένο εικονιζόμενο, κάποτε αρχοντικό της Αγίας Μαύρας (΄Ανω Σέλλιανης),  είναι  το σπίτι  του Γεωργίου Τζάνη 
Φωτό. (8) :  Τη φωτό μού την έστειλε ο Κωνσταντίνος Γεωργίου Τάχιας

–  Κατά την επιχείρηση της αναγνώρισης βομβαρδίστηκαν η Σέλλιανη (σήμερα Αγία Μαύρα) και το Λευτροχώρι. Στη διεξαχθείσα μάχη από τους Γερμανούς φονεύτηκαν  έξι  (6) και τραυματίστηκαν τρεις (3).   

–   Οι βάσεις των Ανταρτών στην Αγία Μαύρα και δυτικά του Ελευ-θεροχωρίου  βομβαρδίστηκαν με  ιταλικό, ορεινό πυροβόλο των 7.5  με καλό αποτέλεσμα.  

 Η  τελευταία φράση  « Υπολείμματα των ανταρτών οπισθοχωρούν στα υψώματα », σημαίνει ότι ο μεγαλύτερος αριθμός των ανταρτών φονεύτηκε. Τούτο όμως δεν ευσταθεί, καθότι  καμιά ελληνική γραπτή ή προφορική πηγή, δεν αναφέρει για νεκρούς ή τραυματίες από την πλευρά των ανταρτών  κατά την διεξαχθείσα μάχη της 24ης  Σεπτεμβρίου 1943. 

ζ.  Βασιλείου Π.  Παυλίδου :  «  Οι Αλβανοτσάμηδες της περιοχής Παραμυθιάς και η Κατοχή «», 2009, σελ. 97 : 

« …  Νέαι προσπάθειαι των Γερμανοτσάμηδων να παραλάβουν τα πτώματα, νέαι μάχαι και μετά την θέσιν Τριόδα, όπου έκειντο πλέον έξι Γερμανοί. Τότε οι Γερμανοί, που δεν ξέρομε και δεν μάθαμε τι άλλες απώλειες είχαν εις νεκρούς παραληφθέντας, είτε τραυματίας, απέστειλαν πολίτες προς παραλαβήν των πτωμάτων με επικεφαλείς τους Νικηφόρον Ευαγγέλου και Παύλον Παύλου. Εις τούτους οι αντάρτες επέτρεψαν την παραλαβήν των σκυλευθέντων πτωμάτων ».    

η. Γιάννη Παρόλα  : « Γη Θεσπρωτών  », Αθήνα 2011, τέσσερα Πι,  Τόμος πρώτος, σελ.  333 :

«  Τις πρωινές ώρες εκείνης της ημέρας (24.09.1943), πριν και πέσει ακόμα εδώ ο ήλιος, όσοι από τους αντάρτες πηγαινοέρχονταν στο μέρος της Σκάλας παρατηρούν στο δρόμο – μονοπάτι – που έρχεται από τη Μεγάλη βρύση προς το μέρος τους μια ομάδα από 6 Γερμανούς να ανηφορίζουν από την Τριόδα  προς τη θέση Φτελιάδια της Σκάλας …

Ο Νουρί  Ντίνο με τη στολή του Ταγματάρχη, ανάμεσα από δύο τυφεκιοφόρους
Φωτό.(10) :  Την φωτό  μού την έστειλε ο Νικόλαος Στύλος (ό.α.) 

Πίσω τους ακολουθούν μερικοί μουσουλμάνοι μισοντυμένοι με γερ-μανικά στρατιωτικά ρούχα, που τους δείχνουν το δρόμο. Άλλωστε, ένα και μοναδικό ήταν το μονοπάτι, και πήγαινε κατ’ ευθεία προς τη Σκάλα. Καλυμμένοι πίσω από τους βράχους οι αντάρτες έβλεπαν τους Γερμανούς και τους μουσουλμάνους που πήγαιναν κατά πάνω τους. Οι μουσουλμάνοι, πριν φθάσουν κοντά στη θέση Τριόδα, σταμάτησαν. ΄Εδειξαν στους Γερμανούς προς τα πού να πάνε και γύρισαν πίσω. Από εδώ οι 6 Γερμανοί πήραν την ανηφόρα κατά τη Σκάλα μόνοι τους. Η θέση Φτελιάδια πάνω από την Τριόδα ήταν και το σημείο εισόδου στο στενό της Σκάλας …» 

Στη συνέχεια ο  Γιάννη Παρόλας (σελ. 335) αναφέρει ότι οι Αντάρτες φόνευσαν και τους έξι (6) Γερμανούς στρατιώτες.  Οι  συνοδοί Αλβανο-τσάμηδες, εγκαταλείψαντες τους Γερμανούς φονευθέντες,  ειδοποίησαν το Γερμανό υπεύθυνο Keller για το θάνατο τους. Ο Keller απέστειλε  ΄Ελληνες που εργάζονταν σε αγγαρεία, για να μεταφέρουν τα πτώματα των νεκρών.  Οι αποσταλμένοι δραπέτευσαν, επειδή φοβήθηκαν μήπως μετά τη μεταφορά των έξι (6), τους εκτελέσουν. Οι νεκροί παρέμειναν καθ’ όλη τη μέρα και τη νύχτα στο μέρος που είχαν σκοτωθεί.  

Την επομένη μέρα (συνεχίζει ο Γιάννης Παρόλας (σελ. 336) ))  ο Keller  απέστειλε για τη μεταφορά των νεκρών στρατιωτών, άλλους  12 Έλληνες, τα ονόματα των οποίων είναι τα εξής   : 

«…  1)  Νικόλαος Εργολάβος, τεχνίτης. 2) Γεώργιος Τζιάτζιος, υπάλληλος. 3) Νίκος Μάνος, οδηγός. 4) Σωτήρης Κάσσαρης, αγρότης. 5) Αντώνης Ντόμαλας, οδηγός. 6) Λάμπης Πρόνιος, εστιάτορας. 7) Χαρίσης Τσίλης – Πετρομύλου, αγρότης. 8) Μιχάλης Φάτσιος, αγρότης. 9) Ντίνος Μαρέτας, τσαγκάρης. 10) Φώντας Μητσιώνης, μαθητής γυμνασίου.11) Σπύρος Μουσελίμης, ράφτης. 12) Γιαννούλα Κάκκου, νοικοκυρά.  Οι 12 τούτοι, που αγγαρεύτηκαν από τους Γερμανούς, ανεβαίνοντας προς τη Σκάλα, βρήκαν κοντά στη Μεγάλη Βρύση τη Δήμητρα Ρόσση και την έστειλαν να φωνάξει στους αντάρτες ότι έρχονταν να πάρουν τους σκοτωμένους Γερμανούς και να μην τους χτυπήσουν »

Θ΄. Εφημερίδα Πρώτο Θέμα : Μιχάλη Στούκα : « Η Σφαγή των 49 προκρίτων της Παραμυθιάς από Γερμανούς και Τσάμηδες (29 Σεπτεμβρίου 1943 », 23.06.2029. Πηγή : το βιβλίο του Χέρμαν Φράνκ Μάγερ (1940-2009) « ΑΙΜΑΤΟΒΑΜΜΕΝΟ ΕΝΤΕΛΒΑΪΣ », βιβλιοπωλείο της Εστίας 2009   :  

«  Σφαγή της Παραμυθιάς 

Στις 24 Σεπτεμβρίου 1943, μια εξαμελής ομάδα Γερμανών έκανε περιπολία ρουτίνας έξω από την Παραμυθιά. Επικεφαλής ήταν ο 26χρονος υπαξιωματικός Hermann Dornchen. Οι υπόλοιποι ήταν ο υποδεκανέας Karl Ducke (23 ετών) και ο στρατιώτες Willi Buschner (34 ετών ), Χέρμπερτ Φίσερ (22 ετών), Erein Mailwald (30 ετών) και Paul Grundwald. Λίγο αργότερα, επέστρεψε στη βάση του μόνος ο Grundwald που ανέφερε ότι έπεσαν σε  « ενέδρα ανταρτών » και αιχμαλωτίστηκαν κοντά στο πέρασμα της Σκάλας. 

Ο ίδιος κατάφερε να γλιτώσει την τελευταία στιγμή, αλλά είδε τους συναδέλφους του « να υποχρεώνονται να γδυθούν και να θανατώνο-νται με χτυπήματα…. »

Σύμφωνα με το παραπάνω δημοσίευμα : 

α.  Κατά την περιπολία των έξι (6) Γερμανών στρατιωτών στη Σκάλα της Παραμυθιάς, δε συμμετείχαν μουσουλμάνοι Τσάμηδες. Τούτο έρχεται σε αντίθεση με την όλη στρατηγική των Γερμανών. Καθότι, νέοι στην  Παραμυθιά και στις πέριξ με αυτήν περιοχές,  (αφίχθησαν περί τα τέλη Ιουλίου του 1943), χρησιμοποιούσαν στις επιχειρήσεις τους εναντίον των Ελλήνων ανταρτών πάντα μουσουλμάνους Τσάμηδες.  Διότι αυτοί  γνώ-ριζαν όχι μόνο τα μέρη που ήσαν εγκαταστημένοι οι αντάρτες,  αλλά και  την όλη μορφολογία του εδάφους.  

β. Οι νεκροί των Γερμανών στρατιωτών στη Σκάλα της Παραμυθιάς ήταν πέντε (5). 

γ.  Γερμανικά στρατιωτικά στελέχη που έφθασαν από τα Γιάννενα στην Παραμυθιά για την ταφή των πέντε (5) νεκρών, ορκίστηκαν εκδίκηση.  Μάλιστα, ο αξιωματικός, που εκφώνησε τον επικήδειο,  ανάφερε :  «  Οι ΄Ελληνες θα μού το πληρώσουν αυτό ».

(Συνεχίζεται με προφορικές μαρτυρίες)