Η αρχαία Έφυρα και ο θρύλος του Κίχυρου

….γράφει : ο Νίκος Κουτούκης

Η πόλη Εφύρα είναι η αρχαιότερη πόλη της Ηπείρου. Τα ερείπιά της βρίσκονται κοντά στο Νεκρομαντείο Αχέροντα (σε απόσταση 600 μέτρων) στο χωριό Μεσοπόταμος Πρέβεζας.

Η Εφύρα χτίστηκε από Μυκηναίους εποίκους τον 14ο – 13o αιώνα π.Χ. και ήταν ήδη σημαντικό εμπορικό κέντρο από τα χρόνια του Ομήρου. Μάλιστα αναφέρεται συχνά στην Οδύσσεια, αλλά και σε άλλους μύθους. Ένα μυκηναϊκό εγχειρίδιο (μαχαίρι) είναι το κυριότερο αποδεικτικό στοιχείο, το οποίο εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ιωαννίνων. Αργότερα εγκαταστάθηκαν εκεί Κορίνθιοι και Ηλείοι άποικοι, κτίζοντας τις πόλεις Πανδοσία, κλπ. Σήμερα σώζονται τμήματα του εξωτερικού τείχους της Εφύρας και δύο τάφοι παιδικοί της Εποχής του Σιδήρου. Η πόλη Εφύρα αποτέλεσε το πρότυπο για τις γηγενείς πόλεις που δημιουργήθηκαν από το πρώτο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα με το συνοικισμό των γύρω χωριών. Στην Εφύρα υπήρχε το περίφημο Νεκρομαντείο στις όχθες του Αχέροντα ποταμού. Η Εφύρα περιήλθε πιθανότατα στους Θεσπρωτούς μετά το 343 π.Χ., όταν ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Φίλιππος Β’, ανάγκασε τη γειτονική αποικία των Ηλείων, την Πανδοσία (σήμερα χωριό Καστρί), όπως και τις άλλες ηλειακές αποικίες, να παραδοθούν. Στην περίοδο αυτή των ελληνιστικών χρόνων (330/325 – 168 π.Χ.) ίσως δόθηκε στην πόλη το παλαιό τοπικό όνομα Κίχυρος. Η πόλη καταστράφηκε το 167 π.Χ. από τους Ρωμαίους του Αιμίλιου Παύλου, όπως άλλωστε και άλλες 69 πόλεις της Ηπείρου. Ανασκαφές στην αρχαία Εφύρα, βρίσκονταν σε εξέλιξη κατά τη διάρκεια των ετών 2008-2009-2010.Μετά την καταστροφή της από τους Ρωμαίους, η Εφύρα ερημώθηκε για ενάμιση περίπου αιώνα. Στην αυτοκρατορική όμως περίοδο ο οικισμός αναβίωσε και μάλιστα με το παλιό (προϊστορικό) του όνομα Κίχυρος (Στραβ. VII, 7,5 : Κίχυρος, η πρότερον Εφύρα). Η αναβίωσή της θα πρέπει κυρίως να συνδεθεί με την επαναλειτουργία του νεκρομαντείου του Αχέροντα, καθώς και με την οργάνωση της επικράτειας (territorium) της ρωμαϊκής αποικίας Φωτικής, από την οποία εξαρτιόταν διοικητικά. Τα τείχη της Εφύρας καταλαμβάνουν δύο λόφους. Στον ψηλότερο ο πολυγωνικού συστήματος περίβολος αποτελεί πολύ ωραίο δείγμα της οχυρωτικής αρχιτεκτονικής και τεχνικής των προϊστορικών λαών της Ηπείρου. Η πανάρχαια αυτή οχύρωση θυμίζει την Τίρυνθα και τα τείχη της ακρόπολής της. Εξ’ άλλου τα ερείπια τείχους σε έναν λόφο χαμηλότερο και πιο κοντά στο ποτάμι, αν και αυτά χτισμένα κατά τον πολυγωνικό τρόπο, είναι πολύ μεταγενέστερα και μπορούν να χρονολογηθούν στην εποχή που οι Κασσωπαίοι είχαν επικρατήσει και σ’ αυτή την περιοχή της Πρέβεζας, είτε πριν είτε μετά την επέκταση έως εδώ της επιρροής των Μακεδόνων. Σε κάποιο σημείο ο περίβολος υψώνεται σε ύψος έως 3 μέτρα. Μια κατωφέρεια, στη ΝΔ πλευρά του τείχους, καταλήγει σε πύλη που είναι μισογκρεμισμένη. Ένας υπόγειος διάδρομος μέσα στην τοιχογυρισμένη ζώνη αρχίζει σχεδόν αμέσως ευθύς από αυτή την πύλη. Είναι σκεπασμένος από επιμήκεις επίπεδους λίθους, που τον γεμίζουν σήμερα έως επάνω. Το μεγαλύτερο μέρος του αρχαίου οικισμού βρισκόταν έξω από το κάστρο.

 Οι Χάονες ήταν αρχαίος λαός της Ηπείρου. Η χώρα τους Χαονία πήρε την ονομασία της, κατά την παράδοση, από τον γιο του Πρίαμου Χάονα, ο οποίος ακολούθησε τον αδερφό του Έλενο στην Ήπειρο. Χαονία συχνά ονομαζόταν ολόκληρη η Ήπειρος.Αρχαία πόλη της Θεσπρωτίας στην Ήπειρο. Ήταν πρωτεύουσα της Ελαιάτιδας ή Ελαΐτιδας, που βρισκόταν νότια της σημερινής Πάργας, κοντά στον ποταμό Αχέροντα. Παλαιότερα η Κίχυρος ονομαζόταν Εφύρη ή Εφύρα.Ο Κάδμος και η Αρμονία είναι οι μυθικοί ιδρυτές της Θήβας. Ο Εχίων ήταν ένας από τους λεγόμενους Σπαρτούς, δηλαδή τους άνδρες που φύτρωσαν από τη Γη, όταν o Κάδμος φύτεψε στο χώμα τα δόντια του δράκοντα που είχε σκοτώσει. Οι άνδρες αυτοί βοήθησαν στο χτίσιμο της Θήβας. Ο Eχίων νυμφεύτηκε την κόρη του Κάδμου Αγαύη. Παιδιά τους ήταν ο Πενθέας και η Ήπειρος. Ο Πενθέας ως βασιλιάς της Θήβας αντιτάχτηκε στη λατρεία του Διόνυσου στη Θήβα και φυλάκισε το θεό. Αυτός, όμως, έσπασε τα δεσμά του και πληροφόρησε τον Πενθέα ότι πολλές γυναίκες της Βοιωτίας τον λάτρευαν πάνω στον Κιθαιρώνα. Ο Πενθέας ανέβηκε στο βουνό για να τις παρακολουθήσει, αλλά μόλις έγινε αντιληπτός, κατακρεουργήθηκε άγρια από τις μαινόμενες Βάκχες. Σύμφωνα με την παράδοση στο φόνο πρωτοστάτησε η ίδια η μητέρα του, που πάνω στην έκσταση πέρασε το κεφάλι του γιου της για κεφάλι λιονταριού. Ο Ευριπίδης πραγματεύτηκε το μύθο του Πενθέα στο δράμα Βάκχες.Μεταξύ των Χαόνων υπήρχε ένας εξαιρετικός νέος, ο οποίος ερωτεύτηκε την Ανθίππη. Αφού κέρδισε την εύνοιά της με κάθε τέχνασμα, την έπεισε να σμίξει μαζί του. Αλλά και η ίδια δεν ήταν ανεπηρέαστη από πόθο για το νέο. Έτσι στο εξής, κρυφά από τους γονείς τους, εκπλήρωσαν την επιθυμία τους. Όταν κάποτε οι Χάονες τελούσαν γιορτή με δημόσια δαπάνη και όλοι τους ευωχούνταν, οι δυο τους ξεγλίστρησαν και στριμώχτηκαν σε ένα σύδεντρο. Έτυχε όμως ο γιος του βασιλιά, ο Κίχυρος, να κυνηγά μια λεοπάρδαλη, η οποία επίσης είχε στριμωχτεί στο ίδιο σύδεντρο. Ο Κίχυρος έριξε εναντίον της το ακόντιό του, αποτυγχάνοντας να την χτυπήσει, πετυχαίνοντας όμως το κορίτσι. Νομίζοντας ότι είχε χτυπήσει το θηρίο, οδήγησε το άλογό του πιο κοντά. Βρίσκοντας το νέο να έχει χέρια του πάνω στο τραύμα της κοπέλας, βγήκε εκτός εαυτού και στριφογυρνώντας γλίστρησε από το άλογό του σε ένα μέρος απόκρημνο και πετρώδες, όπου και πέθανε. Οι Χάονες, τιμώντας το βασιλιά, έχτισαν τείχη γύρω από εκείνο ακριβώς το σημείο και ονόμασαν την πόλη Κίχυρο.

Ορισμένοι λένε ότι το σύδεντρο εκείνο ανήκε στην Ήπειρο, θυγατέρα του Εχίονος, η οποία μετανάστευσε από τη Βοιωτία συνοδευόμενη από την Αρμονία και τον Κάδμο και κουβαλώντας τα λείψανα του Πενθέα.

Η Ήπειρος πέθανε και θάφτηκε κοντά σ’ αυτό το σύδεντρο. Γι’ αυτό και η περιοχή ονομάστηκε απ’ αυτήν Ήπειρος.