Επαγγελματικός προσανατολισμός: Αναγκαιότητα ή πολυτέλεια;

Γράφει ο Π. Παπαδόπουλος,
Πληροφορικός – Υπεύθυνος Επαγγελματικού Προσανατολισμού Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Θεσπρωτίας

Επαγγελματικός Προσανατολισμός: Έννοια και σκοπός

Ως Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός ορίζεται η παροχή βοήθειας, πληροφόρησης και στήριξης στα άτομα ώστε:

• Να αναλύουν και να αναπτύσσουν τους παράγοντες που συνθέτουν το προφίλ της αυτοαντίληψής τους, όπως κλίσεις, ενδιαφέροντα, δεξιότητες και αξίες.
• Να διερευνούν, να αξιολογούν, να επεξεργάζονται και να ταξινομούν πληροφορίες.
• Να ενσωματώνουν την εκπαιδευτική και επαγγελματική πληροφόρηση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων αναφορικά με τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές τους επιλογές.
• Να καταστρώνουν και να πραγματοποιούν τα εκπαιδευτικά αλλά και τα επαγγελματικά τους σχέδια, αξιολογώντας στοιχεία τόσο της προσωπικότητάς τους, όσο και της αγοράς εργασίας.

Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός: Αναγκαιότητα

Σε μια προηγμένη κοινωνία, κεντρική αποστολή του σχολείου θα έπρεπε να είναι η προετοιμασία των μαθητών για την ενήλικη ζωή τους και την απασχόληση. Μέχρι πρότινος, κύρια στόχευση της οικογένειας και του σχολείου ήταν η κατεύθυνση των νέων σε επαγγέλματα που χαρακτηρίζονται από μονιμότητα και σταθερότητα, δυνατότητα δημιουργίας καριέρας, σταθερές οικονομικές απολαβές, ιεραρχική εξέλιξη και συνταξιοδότηση με ικανοποιητικούς οικονομικούς όρους.

Οι πολλαπλές όμως αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων τα τελευταία χρόνια, οι κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις, η ανάπτυξη των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, η εξασθένηση της παιδαγωγικής λειτουργίας της οικογένειας, ο πολλαπλασιασμός και η διαφοροποίηση των ανθρώπινων αναγκών, η επαγγελματική επιβάρυνση και των δύο γονέων, σταδιακά οδηγούν στην αποδυνάμωση τόσο του ρόλου της οικογένειας ως παραδοσιακού συνεκτικού θεσμού, όσο και του σχολείου, ως φορέα εκπαίδευσης και κοινωνικοποίησης, θεσμοί που αποτελούν θεμέλια για τη διαμόρφωση και διάπλαση της προσωπικότητας του ατόμου.

Οι αλλαγές στην τεχνολογία, την οικονομία και την κοινωνία, καθιστούν συχνά επισφαλείς τις προβλέψεις για την απαιτούμενη κατεύθυνση και εξειδίκευση των νέων, ενώ παράλληλα αυξάνουν την αντίθεση ανάμεσα στο υφιστάμενο κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο και τις παγιωμένες, στις περισσότερες των περιπτώσεων, επαγγελματικές προτιμήσεις των μαθητών και του ευρύτερου περιβάλλοντός τους.

Μεταξύ των στόχων του εκπαιδευτικού συστήματος είναι ή θα έπρεπε να είναι η βελτίωση της  αυτογνωσίας, η απόκτηση ενσυναίσθησης, η προσωπική ανάπτυξη των μαθητών, η ενημέρωσή τους για τις σπουδές, τα επαγγέλματα και την αγορά εργασίας, η αναζήτηση, η κριτική ανάγνωση και επεξεργασία πληροφοριών, η ανάπτυξη της ικανότητας λήψης αποφάσεων, η προετοιμασία για τη μετάβαση από το στάδιο της εκπαίδευσης στο στάδιο του  επαγγελματικού στίβου.

Ο Επαγγελματικός Προσανατολισμός λειτουργεί ή τουλάχιστον θα έπρεπε να λειτουργεί διαμεσολαβητικά, μεταξύ του ατόμου και των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών ευκαιριών που η κοινωνία παρέχει, μεταξύ των ατομικών φιλοδοξιών και της πραγματικότητας. Θα πρέπει να ξεκινάει από την οικογένεια, να συνεχίζει και να εξελίσσεται στο σχολείο και να ολοκληρώνεται στην αγορά εργασίας. Επιτυγχάνεται όμως κάτι τέτοιο στις μέρες μας; Επιχειρείται τουλάχιστον συντονισμένα από τους αρμόδιους θεσμούς και αυτούς που τους υπηρετούν; Αν όχι, τι πρέπει να γίνει; Και αν ναι, σε ποιο βαθμό πραγματοποιείται και επιτυγχάνεται; Μήπως στη διαδρομή του ατόμου προς την ενήλικη ζωή κάποιος κρίκος της αλυσίδας σπάει και τελικά η πορεία του νέου, μελλοντικού εργαζόμενου προσδιορίζεται από έναν “αυτόματο πιλότο”, δεν πραγματοποιείται τόσο συνειδητά και στοχευμένα, με οδυνηρά για το άτομο αλλά και την οικονομία και κοινωνία αποτελέσματα;

Οι μαθητές στη διαδικασία αποσαφήνισης των προσωπικών τους χαρακτηριστικών, των κλίσεων και ενδιαφερόντων τους, αλλά και των ιδιαιτεροτήτων των σχολών και των απαιτήσεων των διαφόρων επαγγελμάτων καλό είναι να συγκεράσουν και να ζυγίσουν χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους και της αγοράς εργασίας. Να βρουν τη χρυσή τομή μεταξύ των χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς τους και εκείνων της αγοράς εργασίας. Να εντοπίσουν τα θετικά και τα αρνητικά τους χαρακτηριστικά, να αναγνωρίσουν τις δεξιότητες και τις δυνατότητές τους, να προσδιορίσουν τις εργασιακές τους αξίες και τις απαιτήσεις του επαγγέλματος ή των επαγγελμάτων του ενδιαφέροντός τους, να γνωρίσουν το πρόγραμμα σπουδών των σχολών και τα επαγγελματικά δικαιώματα, τις τάσεις και τις ανάγκες της αγοράς, τους περιορισμούς που υπάρχουν, αλλά και τις μελλοντικές προοπτικές και ευκαιρίες που διαφαίνονται.

Στην κατεύθυνση αυτή θα μπορούσαν να συμβάλλουν συζητήσεις με γονείς, εκπαιδευτικούς, ειδικούς συμβούλους και επαγγελματίες, ενώ σε ιδιαίτερες περιπτώσεις τα τεστ επαγγελματικού προσανατολισμού βοηθούν να αναδειχθούν οι προτιμήσεις και επιλογές των αναποφάσιστων εφήβων.

Οι γονείς από την πλευρά τους οφείλουν με ρεαλισμό και αισιοδοξία, να αναπτύσσουν τις απόψεις τους, να συζητούν, να επιχειρηματολογούν, να ενθαρρύνουν και να στηρίζουν τα παιδιά τους, ενώ οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ευαισθητοποιούν, να ενημερώνουν,  να εντάσσουν σε θεματικές των γνωστικών τους αντικειμένων δραστηριότητες αυτογνωσίας και γνωριμίας των επαγγελμάτων, της αγοράς εργασίας, των αναγκών της κοινωνίας και της οικονομίας.

Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός: Ο Θεσμός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Οι πρώτες προσπάθειες για την οργάνωση υπηρεσιών Επαγγελματικού Προσανατολισμού στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ξεκίνησαν στη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, ενώ η εφαρμογή του θεσμού άρχισε το σχολικό έτος 1977-78. Έκτοτε ο θεσμός πέρασε από διάφορα στάδια, καθιερώθηκε και επεκτάθηκε. Από το 2022 τα Γραφεία Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΓΡΑΣΕΠ) λειτουργούν και πάλι στις Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης κάθε νομού.

Αποστολή της υπηρεσίας είναι η υποστήριξη μαθητών/τριών και κηδεμόνων σε θέματα Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού, η παρουσίαση των κατευθύνσεων/τομέων και ομάδων προσανατολισμού, η περιγραφή των εκπαιδευτικών επιλογών μετά το Λύκειο, η διερεύνηση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων, ενώ παράλληλα υποστηρικτικός είναι και ο ρόλος στη συμπλήρωση του μηχανογραφικού δελτίου των σχολών τελειοφοίτων και αποφοίτων της Γ’ τάξης των Λυκείων.

Ειδικά σήμερα, που η αγορά εργασίας μεταβάλλεται ταχύτατα, και οι εκπαιδευτικές διαδρομές  καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιλογών, καθίσταται επιτακτική αναγκαιότητα η προσφυγή των νέων σε έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση, συμβουλευτική και υποστήριξη, διαδικασία της οποίας η κύρια φάση ενδείκνυται να διενεργείται από τη Γ’ τάξη Γυμνασίου και να κορυφώνεται κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο Λύκειο, παρόλο που αφορά μια πολυετή πορεία ετών ξεκινώντας ήδη από την παιδική ηλικία.

Στο νομό μας υπεύθυνος του γραφείου είναι ο καθηγητής Πληροφορικής, με εξειδίκευση  στη Συμβουλευτική και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό, κ. Παπαδόπουλος Παναγιώτης, στον οποίο οι ενδιαφερόμενοι μαθητές/τριες, κηδεμόνες, αλλά και εκπαιδευτικοί, μπορούν να απευθύνονται για ενημέρωση ή πληροφορίες που άπτονται θεμάτων συμβουλευτικής υποστήριξης και επαγγελματικού προσανατολισμού, τηλεφωνικά στο 2665023777, ή μέσω e-mail στο kesyppapadopoulos@gmail.com.