Απευθείας αναθέσεις: Το βάζο με το μέλι
Για να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή: οι απευθείας αναθέσεις δεν είναι παράνομες. Προβλέπονται από την νομοθεσία, άρα όταν αυτές γίνονται δεν υπάρχει ποινικό αδίκημα.
Αφού λοιπόν ξεκαθαρίσαμε την ποινική διάσταση ας πάμε και στην ηθική. Πότε αρχίζουν οι απευθείας αναθέσεις να έχουν «ανήθικη» πρακτική; Έχουν ανήθικη πρακτική όταν σε τελική ανάλυση ζημιώνεται το δημόσιο, όταν υπάρχει εύνοια ως προς τους αποδέκτες των έργων, όταν ενώ υπάρχει η δυνατότητα διαγωνισμού επιλέγετε η ανάθεση.
Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των απευθείας αναθέσεων έχει αυξηθεί πάρα πολύ τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο δήμων. Πολλές φορές οι πολίτες σχολιάζουν το γεγονός αυτό. Πολύ περισσότερο όταν βλέπουν ότι το κόστος ενός έργου με απευθείας ανάθεση ξεπερνά κατά πολύ όχι μόνο αυτό που θα ήταν με μειοδοτικό διαγωνισμό αλλά και το αγοραίο ποσό. Δηλαδή αν μία μάσκα κάνει 0,05 ευρώ σε λιανική τιμή και με την απευθείας ανάθεση την παίρνει το δημόσιο 0,25 ευρώ έχουμε μια διαφορά που ο πολίτης θα την κρίνει. Ή αν ένα έργο πχ βελτίωσης ενός δρόμου στην αγορά κοστολογείται 10000 ευρώ και με την απευθείας ανάθεση το δημόσιο πληρώνει 30000 ευρώ πάλι η απόφαση αυτή δέχεται κριτική. Ο πολίτης αρχίζει και σκέφτεται ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτές τις αναθέσεις.
Ο πολίτης σκέφτεται αρνητικά και όταν βλέπει τα έργα να δίνονται με απευθείας αναθέσεις στα ίδια πρόσωπα, σαν να πρόκειται για ένα κλειστό κύκλωμα. Ή αν η αγορά για παράδειγμα ενός είδους ξεπερνάει κατά πολύ σε ποσότητα αυτό που λογικά χρειάζεται ο φορέας, είτε η κυβέρνηση, είτε ένας δήμος. Αν για παράδειγμα ένας δήμος χρειάζεται 10 ταμπέλες για να καλύψει τις ανάγκες του και με απευθείας ανάθεση παίρνει 20, ο πολίτης θα την κρίνει την απόφαση.
Τέτοιες πρακτικές συμβαίνουν πολλές στην Ελλάδα. Και αυτές οι απευθείας αναθέσεις αρχίζουν και δημιουργούν καχυποψία συναλλαγής. Μπορεί δηλαδή ο δημότης του δήμου Τάδε να αναρωτηθεί αν ο δήμαρχος του ή κάποιος αντιδήμαρχος έχει οφέλη από αυτές τις αναθέσεις. Γιατί οι απευθείας αναθέσεις μοιάζουν λίγο και με το βάζο με το μέλι. Προκλητικό πάνω στο τραπέζι, με κάποιους να μην μπορούν να αντισταθούν και βάζουν το χέρι μέσα για να το δοκιμάσουν. Στο παρελθόν είχαμε περιπτώσεις, όχι μόνο δοκιμής αλλά πήραν και το βάζο, ας πούμε ο καταδικασμένος Τσοχατζόπουλος.
Σε κουτσομπολιά καφενείων σε κάποια μέρη της Ελλάδας συζητιέται ότι ο δήμαρχος δεν έρχεται σε επαφή με τον εργολάβο που είναι να πάρει μια δουλειά αλλά στην θέση του μπορεί να πάει είτε κάποιος αρμόδιος αντιδήμαρχος είτε κάποιος έμπιστος. Και γίνεται μια κουβέντα, ναι να πάρεις την δουλειά αλλά ξέρεις χρειάζεται και λίγο σπρώξιμο, είναι και η γραφειοκρατία είναι και το ένα είναι και το άλλο. Και μια δουλειά που για παράδειγμα κάνει 100000 την κοστολογούν 150000 δίνουν τα 100000 και τον φόρο για τα υπόλοιπα στον εργολάβο και ότι μένει το μοιράζονται.
Συμβαίνει παντού και πάντα αυτό; Όχι φυσικά. Δεν ξέρουμε καν αν συμβαίνει. Όμως ως κουβέντα καφενείου υπάρχει.
Οπότε, για να μην υπάρχουν αυτά τα σχόλια και τα σενάρια, οι πολιτικοί θα πρέπει να είναι φειδωλοί με τις απευθείας αναθέσεις και να περιοριστούν στα επίπεδα που πρέπει. Δηλαδή μόνο στις έκτακτες περιπτώσεις, μόνο όταν δεν υπάρχει ο χρόνος να γίνει διαγωνισμός, μόνο όταν δεν γίνεται αλλιώς.
