Ακολουθήστε μας στο VIBER για να λαμβάνετε σε πραγματικό χρόνο τις αναρτήσεις μας.

https://invite.viber.com/?g2=AQAhvsW7isOUdlCEkVCqv7YorRka1dt%2FMmmYsdlj%2BHNRIl0RiuqqmD4CiLD5s2SY

Όποτε θέλετε μπορείτε να αποχωρίσετε (αν και δεν το θέλουμε).

To τέμπλο της Ιεράς Μονής της Βέλλιανης

Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα

To τέμπλο της Ιεράς Μονής της Βέλλιανης

Γενικά

Το καθολικό της Ι. Μονής της Βέλλιανης,  κτίστηκε από τον Ιερομόναχο Λεόντιο το 1838 (Επιγραφή  : ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ 1838, που   σώζεται πάνω από τη μικρά εντοιχισμένη θύρα της νότιας πλευράς του  ).  Το 1854 με την Ηπειρωτική Επανάσταση, σύμφωνα με σημείωση[1] του Ιερομόναχου Λεοντίου που υπήρχε επί του εξωφύλλου Πηδαλίου[2] (βιβλίου Ιερών Κανόνων), πυρπολήθηκε, όπως και οι άλλοι χώροι της.  Στη συνέχεια, ο εν λόγω ηγούμενος, αφού μετέβηκε στους Παξούς και από την εκεί Γενιά των Βελλιανιτών έλαβε χρηματική δωρεά, ανακαίνισε την Ι. Μονή. (Συμβόλαιο 3255/1855 του συμβολαιογράφου Νικ. Ορφανού που φυλάσσεται στο Ιστορικό Αρχείο των Παξών. Το εν λόγω συμβόλαιο υπόγραψαν εκτός από τον Ιερομόναχο Λεόντιο, παπάδες και Βελλιανίτες της γενιάς των Βελλιανιτών

 Το Δεσποτικό της Ι. Μονής της Βέλλιανης
(1)    Τη φωτογραφία μού την έστειλε το 2016 ο Αναστάσιος Ι. Μπίκας
Το Τέμπλο της Ι. Μονής της Βέλλιανης
Το Τέμπλο της Ι. Μονής της Βέλλιανης    
  (2)   Τη φωτογραφία μού την έστειλε ο Αναστάσιος Ι. Μπίκας το 2016

Το σημερινό τέμπλο της Ι. Μονής

Το σημερινό τέμπλο της Ι. Μονής της Βέλλιανη είναι ξυλόγλυπτο και, σύμφωνα με τη γραπτή μαρτυρία  του Δημητρίου Α. Παναγιωτίδη, κατα-σκευάστηκε το 1888 με χρήματα που προήλθαν από την ενοικίαση του ελαιώνα της : 

–  Δημήτριος Α.  Παναγιωτίδης  : «  Η Βέλλιανη, τα Πελασγικά αυτής τείχη και η Μονή »

Περιοδικό : Ο εν Κωνσταντινοπόλει Ελληνικός, Φιλολογικός Σύλλογος,  τόμος ΚΗ-ΚΘ 1899, σελ. 149, β. στήλη. (μελέτη)

    (Ανεγνώσθη εν τη ΑΤΛΔ΄. συνεδρία της 13ης Δεκεμβρίου 1899)

 « … Το δε οικοδόμημα της Μονής ουχί σπουδαίον ήδη. Η Μονή δ’ ευπορία της είναι το έλαιον, εξ ου εξοδεύει κατά διετίαν, εάν η εσοδεία καλή περί τας 2.000 κανάτες, μέτρου εγχωρίου δια τα υγρά, περιλαμβaνούσης ή υποθετούσης χωρητικότητα δέκα λιτρών (1.333 δράμια).

Η Μονή θεωρείται κυρίως κτήμα του υπό ταύτην χωρίου Βοϊνίκου, ένθα έχει και Μετόχι χρησιμεύον ήδη ως σχολείον, εις ου τον διδάσκαλον χορηγεί μισθοδοσίαν κατ’ έτος, από του 1874 κυρίως γρόσια χίλια περίπου. Η Μεγ. όμως του Χριστού Εκκλησία δια πρά-ξεώς Της προ 20ετίας έδωκε δικαιώματα όμοια επ’ αυτής και εις το χωρίον Βέλλιανη και εις την πόλιν Παραμυθίας. Το παρελθόν δ’ έτος επακτώθη υπό της Ι. Μητροπόλεως (σ.σ. ο ελαιώνας της Ι.Μονής) δια τριετίαν προς 80 περίπου εικοσάφραγκα το έτος, εκ της πακτώσεως δε του πρώτου έτους ου μόνον εχορηγήθη και εις τον διδάσκαλον Βέλλιανης ποσόν 300 γρ. ως και εις τον της Καρυώτης (σ.σ. του Καρυωτιού) 200, (τα χωρία ταύτα πρότερον δεν διετήρουν σχολεία), αλλά και ο τέμπλος του ναού κατεσκευάσθη μη υπάρ-χων και τα δωμάτια ευπρεπίσθησαν. … »

 Παρατηρήσεις και διευκρινίσεις  :

Ο Δημήτριος Παναγιωτίδης, γιατρός με πλούσιο συγγραφικό έργο, ανέγνωσε την παραπάνω μελέτη του στη συνεδρία της 13ης Δεκεμβρίου 1899 του εν Κωνσταντινοπόλει Ελληνικού, Φιλολογικού Συλλόγου.

Με βάση την ημερομηνία της 13ης Δεκεμβρίου 1899 δύνανται να εξαχθούν τα παρακάτω συμπεράσματα :

«… Η Μονή δ’ ευπορία της είναι το έλαιον, εξ ου εξοδεύει κατά διετίαν, εάν η εσοδεία καλή περί τας 2.000 κανάτες … »

–   Ο πλούτος της Ι. Μονής  την εποχή εκείνη ήταν το λάδι που ανά δύο χρόνια  πωλούσε δύο χιλιάδες  κανάτες, δηλαδή δέκα χιλιάδες (10.000) περίπου κιλά.  

 « … Η Μονή θεωρείται κυρίως κτήμα του υπό ταύτην χωρίου Βοϊνίκου, ένθα έχει και Μετόχι χρησιμεύον ήδη ως σχολείον, εις ου τον διδάσκαλον χορηγεί μισθοδοσίαν κατ’ έτος, από του 1874 κυρίως γρόσια χίλια περίπου …. »

–  Η Ι. Μονή της Βέλλιανης  ανήκε και ανήκει στην Τοπική Κοινότητα του χωριού Βοϊνίκου (σήμερα Προδρόμι) που βρίσκεται κάτω από αυτή και εδώ είχε Μετόχι (οίκημα). Το Μετόχι αυτό χρησίμευσε ως σχολείο, το δάσκαλο του οποίου πλήρωνε από το 1874   κυρίως με χίλια γρόσια (1000) το χρόνο.  Αργότερα το εν λόγω Μετόχι παραχωρήθηκε σε ακτή-μονη οικογένεια του Προδρομιού.

« … Το παρελθόν δ’ έτος επακτώθη υπό της Ι. Μητροπόλεως ( σ.σ. ο ελαιώνας της Ι. Μονής)  δια τριετίαν προς 80 περίπου εικοσάφραγκα το έτος, … αλλά και ο τέμπλος του ναού κατεσκευάσθη μη υπάρχων και τα δωμάτια ευπρεπίσθησαν … »

Το 1888 ο ελαιώνας της Ι. Μονής νοικιάστηκε για τρία χρόνια, περίπου προς ογδόντα (80) εικοσάφραγκα το χρόνο. Από   τα χρήματα που προ-ήλθαν κατασκευάστηκαν, κατά τον πρώτο χρόνο, δηλαδή το 1888,  το τέμπλο της Ι. Μονής, επειδή δεν υπήρχε και ανανεώθηκαν τα κελιά του ηγουμενείου. Για ποιον όμως λόγο δεν υπήρχε τέμπλο  δεν αναφέρεται.  Δύναται όμως από τη μαρτυρία αυτή να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι το αρχικό τέμπλο της Ι.Μ. καταστράφηκε ολοσχερώς το 1854 χωρίς έκτοτε να κατασκευαστεί. 

Επίσης το ίδιο έτος η Ι. Μονή χρηματοδότησε και το μισθό των δάσκάλων της Βέλλιανης με 300 γρόσια και του Καρυωτιού με 200. Τα χωριά αυτά  τα προηγούμενα χρόνια δεν είχαν σχολείο.

         Το τέμπλο της Ι. Μονής του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου (Βέλλιανης) το 2021
Διακρίνονται :  Δεξιά το Δεσποτικό, στο μέσο η ωραία Πύλη και στο βάθος η Αγία Τράπεζα με τη μεσαία κόγχη (Πλατυτέρα).
(3)  Η Φωτογραφία ελήφθη από το ΒΕΛΛΙΑΝΗ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ

                                                          Μάριος Αναστασίου Μπίκας


[1] .  σημείωση  :  « Και το παρόν βιβλίον υπάρχει Λεοντίου Ιερομονάχου και ηγουμένου της ιεράς Μονής Προδρόμου Βέλιανης και από την ανωμαλίαν … εις 1854 εχάλασαν το ιερόν μοναστήριον, έκαψαν του επήραν το βιον από γιδοπρόβατα 936 : μεγάλα, εξ ων τα κατζίκα και τα αρνιά, γελάδες 83, βώδια καματερά 15, τούρμα φοράδες 50, χώρια γεννήματα, λάδια, ασήμια και άλλο βανταλήκι και ήλθα και κάθομαι εις Βοϊνίκον εις το μετόχιον 1866. Ιαν. 12. ηγούμενος Λεόντιος » ( Από τη μελέτη του Δημητρίου Παναγιωτίδη σελ. 148, στ.β. και 149 στ.α. Τηρήθηκε η ανορθογραφία ). ( σ,σ, Η παραπάνω σημείωση, ενώ αναφέρεται στην καταστροφή της Ι. Μονής κατά το 1854,  φέρει ημερομηνία 1866. Ιαν. 12, δηλαδή 12 χρόνια μετά την καταστροφή).

[2] .  Το Πηδάλιο : Το Πηδάλιο στο εξώφυλλο του οποίου υπήρχε η σημείωση του Λεοντίου, σύμφωνα με το Σπύρο Μουσελίμη, ενώ φυλασσόταν στη Μητρόπολη Παραμυθίας, εξαφανίστηκε από το αρχείο της.  Σπ. Μουσελίμη : « Αρχαιότητες της Θεσπρωτίας », Γιάννινα 1980, σελ. 177, σημ. 1. 4 ). Βέβαιον  θεωρείται ότι το 1899 που ο Δημήτριος Παναγιωτίδης συνέγραψε την μελέτη του για την Ι. Μονή της Βέλλιανης, το εν λόγω Πηδάλιο υπήρχε στη Μητρόπολη Παραμυθιάς, καθότι  αναφέρει : « … ήτις (σ.σ. δηλαδή η σημείωση) εις εξώφυλλον εστι Πηδαλίου της Μονής εν τη μητροπόλει Παραμυθίας ήδη αποκειμένου ». 

Ευχής έργον  είναι, προς διάσωση των εναπομεινάντων αντικειμένων εκκλησιαστικού και θρησκευτικού περιεχομένου, να δημιουργηθεί και στην Παραμυθιά Εκκλησιαστικό Μουσείο.