Ο Αντώνιος Ηπίτης και η απελευθέρωση της Παραμυθιάς (23.02.1913) (ανανεωμένο)
Του Μάριου Αναστασίου Μπίκα
O Αντώνιος Ηπίτης γεννήθηκε και απεβίωσε στην Αθήνα. ΄Ηταν γόνος μεγάλης στρατιωτικής οικογενείας με καταγωγή από την Πάργα, στην οποία είχε γεννηθεί ο παππούς του, ο Πέτρος[1] Hπίτης. Γονείς του ήταν ο Θεόδωρος Ηπίτης, και η Ελένη Αντώνιου Κριεζή[2]. Απεφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων. Σπούδασε στη Γαλλία. Έλαβε μέρος στον ατυχή πόλεμο του 1897. Απoστρατεύτηκε, για να αφοσιωθεί στο συγγραφικό του έργο. Το 1912 επιστρατεύτηκε με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη, παίρνοντας μέρος στον Μακεδονικό αγώνα. Στα μέσα του Οκτώβρη του ιδίου έτους κατήλθε στην Ήπειρο. Τέθηκε κάτω από τις διαταγές του Στρατηγού Κων. Σαπουντζάκη. Ηγήθηκε μικτού αποσπάσματος με το οποίο, αφού στρατοπέδευσε παρόχθια του ποταμού Αχέροντα από την πλευρά της Πρέβεζας, απέκρουσε επιτυχώς τις τουρκικές και αλβανικές στρατιωτικές δυνάμεις και συμμορίες, που προσπαθούσαν να μετακινηθούν προς την Πρέβεζα και τη Φιλιππιάδα. Στις δύο (2) του Γενάρη 1913 κατέλαβε και τη βόρεια παρόχθια πλευρά του Αχέροντα μαζί με τα πέριξ αυτής χωριά, Γλυκή, Χόικα και Γαρδίκι.
Μετά την απελευθέρωση της Θεσπρωτίας και το τέλος των πολέμων ο Αντώνιος Ηπίτης αποστρατεύθηκε οριστικά με το βαθμό του συνταγματάρχη, ασχοληθείς στη συνέχεια με το πέρας του ημιτελούς συγγραφικού του έργου.
Δεν είναι γνωστό αν δημιούργησε οικογένεια και αν άφησε απογόνους.
Γραπτή πηγή :
– Γεωργίου Θ. Μαραζιώτη : « Ο Ηπειρώτης Εθναπόστολος Πέτρος Ηπίτης », Αθήνα 1973, σελ. 50.
«… Ο Ηπίτης Πέτρος θα αφήσει λαμπρούς απογόνους. Τον υιόν του Θεόδωρο, που ετίμησε τον Ελληνικό στρατό και την καταγωγήν του, αναδειχθείς εις καθηγητής της Μηχανολογίας στη Σχολή των Ευελπίδων, καθώς και Επιτελάρχη του στρατού.
Και τα τρία του εγγόνια, παιδιά του Θεοδώρου, τον Αντώνιο, το Δημήτριο και τον Ιωάννη, οι οποίοι επίσης ετίμησαν τας ενόπλους δυνάμεις της χώρας, στο στρατό της ξηράς, ο πρώτος ως αξιωματικός, πολεμήσας γενναίως στις μάχες προς απελευθέρωση της Ηπείρου το 1912-13, και στο ναυτικό οι δύο άλλοι, εξελιχθέντες στο βαθμό του Ναυάρχου. Και οι τρεις των υπήρξαν συγγραφείς αξιόλογων έργων εις την στρατιωτική τέχνη ….».
Αποκρυπτογράφηση :
Ε Λ Λ Α Σ
ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ
ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ 1912
10 ΛΕΠΤΑ 10 »
ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ (στρόγγυλη σφραγίδα)
Το παρόν γραμματόσημο μού το έστειλε ο Μαργαριτιώτης Θωμάς Γκίνης. Ο Θ. Γ. είναι Γραμματέας σήμερα (2022) της Πανηπειρωτικής Ομοσπονδίας. Ζει μόνιμα στη Γερμανία. Στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με τη συλλογή φωτογραφιών και την έρευνα και συγγραφή ιστορικών θεμάτων, κυρίως της άλλοτε Επαρχίας Μαργαριτίου …
Η απελευθέρωση της Παραμυθιάς (23.02.1913)
Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων (21.02.1913), το μικτό απόσπασμα του αντισυνταγματάρχη Αντώνιου Ηπίτη, αποτελούμενο από τα τάγματα Φυλακιού, Πλατή, του λόχου Παπαδάκη, των δύο ουλαμών πυροβολικού και ενός ουλαμού ιππικού, προχώρησε για την απελευθέρωση των χωριών βόρεια της Γλυκής :
Γραπτή πηγή :
– Ιστορία Ελληνοτουρκικού πολέμου 1912-1913 , Ατλαντίδος B;. , Copyright 1914, P.O. Station E – , New York :
Σελ. 572 : « Η Νεμίτσα (σ.σ.Βουβοπόταμος), την οποία τα ανταρτικά σώματα κατόρθωσαν να διαφυλάξουν εκ των δηώσεων των Αλβανικών ορδών, υπήρξε το ορμητήριον του κατά των Αλβανών εκκινήσαντος ελληνικού στρατού, υπό τον αντισυνταγματάρχην Αντ. Ηπίτην.
Ο Αντισυνταγματάρχης Αντ. Ηπίτης έφθασεν εις Νεμίτσαν την 30ην Δεκεμβρίου 1912. Αμέσως συνήθροισε τους στρατιώτας και αντάρτας, ομιλήσας δι’ ολίγων και αναπτύξας τα του αγώνος, τον οποίον θα ήρχιζον την επομένην.
Την πρωΐαν της 31ης Δεκεμβρίου ο αντισυνταγματάρχης Ηπίτης διέταξε τα υπ’ αυτόν ταχθέντα ανταρτικά σώματα να βαδίσουν δια μέσου του Σουλίου και αφού καταδιώξουν τους το όρος του Προφήτου Ηλιού κατέχοντας Αλβανούς, να βοηθήσουν κατόπιν τον ελληνικόν στρατόν, καθ’ ον χρόνο διέβαινε τον Αχέροντα δια την κατάληψιν των χωρίων Γλυκής και Χόικας, και είτα καταλαμβάνοντες τα υψώματα του Γαρδικίου να υποστηρίξει την έφοδον των ευζώνων και την εις το Γαρδίκιον και Στάνοβον είσοδον του Ελληνικού στρατού, όπερ και εγένετο.
Περί το μεσονύκτιον έπεσε πυκνή ομίχλη και δεν ηδύνατο να διακρίνει ο εις τον άλλον. Με όλας όμως τας κακουχίας αυτάς, την επομένην έκαμον έφοδον. Κατόρθωσαν δε να εκδιώξουν τους Αλβανούς εκ του Προφήτου Ηλιού και να υποβοηθήσουν την διάβασιν του Αχέροντος υπό του Ελληνικού στρατού και την κατάληψιν του χωριού Γλυκής, χωρίς ο στρατός ούτος να πάθει ουδέ μίαν απώλειαν, δι ο και ο αντισυνταγματάρχης Ηπίτης, τηλεγραφών προς τον Αρχηγόν του Στρατού Διάδοχον Κωνσταντίνο έλεγε :
« Διέβην Αχέροντα χωρίς να πληρώσω πορθμεία εις τον Χάρωνα ».
22 Φεβρουαρίου 1913
Στις 22.02.1913 ο Ηπίτης, προτού αναχωρήσει για την κατάληψη της Παραμυθιάς, απηύθυνε προς τους στρατιώτες του και τα υπό τη διοίκησή του αντάρτικα και εθελοντικά σώματα την παρακάτω αυστηρή Διαταγή :
(Αριθμ. 155α)
« Συνιστώ τα διάφορα τμήματα θέλουσιν επισταθμεύσει καθ’ οργανικάς μονάδας. Συνιστώ ευπρέπειαν εις τους άνδρας, σεβασμόν της ατομικότητος και περιουσίας των διαφόρων κατοίκων Οθωμανών ή Χριστιανών της ανωτέρω πόλεως και έχω την απαίτησιν, ως άλλως τε πέποιθα, ότι ο Ελληνικός στρατός θέλει εμπράκτως δια της διαγωγής του αποδείξει ότι έχει συναίσθησιν της αποστολής του και των υποχρεώσεων της φυλής του. Θέλω τιμωρήσει αυστηρότατα πάντα όστις ήθελε παρεκτραπεί, καθιστώ δε υπευθύνους δια πάσαν παρεκτροπήν τους Διοικητάς των διαφόρων τμημάτων και Αξιωματικούς αυτών
Ηπίτης »
Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 1913 ( μία η ώρα το μεσημέρι ).
Ο αντισυνταγματάρχης Ηπίτης Αντώνιος συνοδευόμενος από αξιωματικούς, υπαξιωματικούς, στρατιώτες και χωρικούς εισήλθε απελευθερωτής στην Παραμυθιά. Στην νότια είσοδο της πόλης, περίπου κοντά στο Καρκαμίσι, τον υποδέχτηκε ο Μητροπολίτης Νεόφυτος, επικεφαλής ζητωκραυγάζοντος πλήθους. Στη συνέχεια λαός και στρατός οδηγήθηκαν στο Μητροπολιτικό ναό της Παναγίας (Μεγαλοεκκλησιάς), όπου ο προκαθήμενος, τελέσας δοξολογία επί τη απελευθερώσει της πόλης, εκφώνησε συγκινητικό πανηγυρικό.
Τα τουρκικά στρατεύματα, που ήταν στρατοπεδευμένα στην Παραμυθιά και στα γύρω χωριά, όταν πληροφορήθηκαν τον ερχομό των δυνάμεων του Ηπίτη, αναχώρησαν νύχτα για την Αλβανία με όλο το πολεμικό τους υλικό. Οι παραμείναντες όμως Μουσουλμάνοι Τσάμηδες, αφού παρέδωσαν στις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις τετρακόσια (400) όπλα, δήλωσαν υποταγή και απέστειλαν τηλεγράφημα συμπαράστασης προς τον διάδοχο Κωνσταντίνο (Ιωάννινα).
Tο όνομα του συνταγματάρχη Ηπίτη Αντώνιου είναι συνδεδεμένο με την απελευθέρωση της Παραμυθιάς.
Σύμφωνα με το Αρχείο του Δήμου Σουλίου (Χριστίνα Γώγου) η Κεντρική οδός της Παραμυθιάς, από το Γαλατά ως το Καρκαμίσι, ονο-μαζόταν μέχρι το 1960 (;) οδός Ηπίτου. Έκτοτε η οδός αυτή με το-νομάσθηκε σε οδός Κωνσταντίνου Καραμανλή, επειδή το 1954 ο Κ.Κ. ως Υπουργός Δημοσίων Έργων ρυμοτόμησε την Παραμυθιά.
Σήμερα (2022), μήπως ο εν λόγω Δήμος πρέπει να ονομάσει κάποια οδό της Παραμυθιάς ή την επαρχιακή ΕΟ Γλυκής – Παραμυθιάς, οδός Ηπίτη;
Το έτος 1913 κι ο μήνας Φεβρουάριος
Ο μήνας Φεβρουάριος του 1913 είναι για την Ήπειρο ιστορικός σταθμός. Είναι ιστορικός σταθμός, διότι, μετά από πέντε (5) περίπου αιώνες πικρής τουρκικής σκλαβιάς, απελευθερώθηκαν :
Στις 21 Φεβρουαρίου τα Γιάννενα.
Στις 23 Φεβρουαρίου η Παραμυθιά
Στις 24 Φεβρουαρίου το Καρβουνάρι, το Μαργαρίτι κι η Πάργα.
Στις 26 Φεβρουαρίου η Ηγουμενίτσα και οι Φιλιάτες.
Γραπτές πηγές :
– Τηλεγράφημα αντισυνταγματάρχη Ηπίτη προς το Στατηγό Διάδοχο Κωνσταντίνο :
Αριθμ. 1581
Παραμυθιά 26.02.13 ώρα 9 π.μ.
Α.Β. Υψηλότητα Στρατηγόν Διάδοχον Κωνσταντίνον
Ιωάννινα
« Κατόπιν εγγράφου προκηρύξεώς μου εν ονόματι Βασιλέως και Διαδόχου Κωνσταντίνου περί υποταγής και ισονομίας προς κατοίκους Τσαμουριάς, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκεύματος, και προσλαλιάς εις παρουσιασθέντας μοι προκρίτους Μπέηδες και αγάδες, χαίρω αναφέρων κατάληψιν και υποταγήν απάσης Τσαμουριάς μέχρι Καλαμά και εκείθεν Φιλιάτες. Δια τμημάτων μου κατέχω Παραμυθιάν, Καρβουνάριον, Μαργαρίτιον, Πάργαν, Κορώνην, Γουμενίτσαν, Καστρί – Δαγ, Φιλιάταες και Νεοχώρι, αφοπλίζων κατοίκους, μη δυνάμενος διαθέσω τμήματα αλλαχού πέραν Καλαμά. Μεταβαίνω εις άπαντα τα καταληφθέντα μέρη. Οθωμανός βουλευτής Σαχίν Ντίνο προσήλθε παρ’ εμοί μετά πολλών προκρίτων, μπέηδων και αγάδων από Καστρί Δαγ, δηλωσάντων απάντων τελείαν υποταγήν
Ηπίτης »
– Γενικό Επιτελείο Στρατού.
Επίτομη ιστορία των Βαλκανικών πολέμων 1912-1913. Έκδοση Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1987 :
Σελ. 168 (210) : « Στο μεταξύ, για την κάλυψη του άκρου αριστερού της διατάξεως και την εκκαθάριση της περιοχής του Αχέροντα ποταμού από τα τακτικά και άτακτα τουρκικά και αλβανικά σώματα που δρούσαν εκεί, συγκροτήθηκαν στις 26 Δεκεμβρίου (σ.σ.1912) μικτό απόσπασμα με επικεφαλής τον Αντισυνταγματάρχη Ηπίτη Αντώνιο από δύο Τάγματα Πεζικού, το Ανεξάρτητο Τάγμα Πεζικού (που συγκροτήθηκε από τα πλεονάσματα των επιστράτων), τα λοιπά τμήματα της περιοχής Παραμυθιάς και Αχέροντα, τον ουλαμό Ιππικού και τρία ορειβατικά πυροβόλα. Τα τμήματα του Αποσπάσματος απώθησαν διαδοχικά τα τουρκικά τμήματα και μέχρι τις 2 Ιανουαρίου εξασφάλισαν και τις δύο όχθες στον κάτω ρου του Αχέροντα… »
– Εστία της 29.11.1912, σελ. 3.
« ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΟΡΓΙΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟΝ
Κατ’ ασφαλείς πληροφορίας Τουρκαλβανοί άτακτοι προέβησαν εις διωγμούς εναντίον των κατοίκων των χωρίων Γλυκύ, Χόικα και Ποταμιά της περιφερείας Πρεβέζης και δεινήν λεηλασίαν των αποθηκευμένων εκεί ζωοτροφιών.
Από τα υπάρχοντα εκεί 1500 βόδια και άλογα, 3.500 πρόβατα, 175 χιλ. οκάδας ρύζι, 180 χιλ. οκάδας αραβόσιτον, μεγάλας ποσότητας βουτύρου, ελαίου και ελαιών δεν αφήκαν τίποτε, ακόμη και τα υπάρχοντα εκεί διάφορα σκεύη διήρπασαν.
Νεολόγος Πατρών 11.11.1912, σελ. 1
Νεολόγος Πατρων (07.02.1913) σελ. 3
Νεολόγος Πατρών : 26.02.1913
Ακολουθούν τρία χειρόγραφα τηλεγραφήματα :
(1ο) (του Διαδόχου Κωνσταντίνου )
( 2ον ) ( του αντισυνταγματάρχη Αντ. Ηπίτη)
(3ον) ( του μητροπολίτη Παραμυθιάς Νεόφυτου )
(Τα παραπάνω τηλεγραφήματα βρίσκονται στο ΙΣΑ Αθηνών)
Αποκρυπτογράφηση 1ου και 2ου τηλεγραφήματος
1ου .
Γεν. Στρατηγείον Ιωάννινα 24 Φεβρ. 15.56΄
Τηλεγράφημα 3470
Προς Πρωθυπουργόν και Υπουργόν Στρατιωτικών Βενιζέλον
Λαμβάνω την τιμήν αναγγείλω ότι αντισυνταγματάρχης Ηπίτης εισήλθεν 23ην τρέχοντος 1 μ.μ. ώραν εις Παραμυθίαν μετά ταγμάτων Φιλιακού, Πλατή, λόχου Παπαδάκη, δύο ουλαμών πυροβολικού και ουλαμού ιππικού. Αναμένονται εκεί δια Σκάλας Παραμυθιάς υπόλοιποι δυνάμεις. Ετελέσθη αμέσως δοξολογία χοροστατούντος Μητροπολίτου Νεοφύτου. Συγκίνησις πλήθους κλαίοντος εν εκκλησία κατόπιν ωραίας προσλαλιάς Μητροπολίτου περί Ελλάδος. Περισυλλογή όπλων ήρχισεν. Αναμένεται κατάληψις Μαργαριτίου »
2ου .
Παραμυθία 23 Φεβρουαρίου 1913
ώρα 6. μ.μ.
Αντισυνταγματάρχης Α. Ηπίτης
Προς την
Α.Β.Υ. Στρατηγόν Διάδοχον Κωνσταντίνον
Ιωάννινα
Περί καταλήψεως Παραμυθιάς.
Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω ότι σήμερον 1μ.μ. ώραν εισήλθον εις Παραμυθιάν μετά Ταγμάτων Φυλιακού, Πλατή, λόχου Παπαδάκη, δύο ουλαμών πυροβολικού και ουλαμού ιππικού. Αναμένω δια Σκάλας Παραμυθιάς τρεις λόχους μου μεθ’ ενός πυροβόλου. Ετελέσθη αμέσως δοξολογία, χοροστατούντος Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Νεοφύτου. Συγκίνησις πλήθους κλαίοντος εν τη εκκλησία κατόπιν ωραίας προσλαλιάς Μητροπολίτου περί Ελλάδος, Βασιλείας και Υμητέρας Υψηλότητος. Αντιφώνησα καταλλήλως. Μοι επαρουσιάσθησαν άπαντες πρόκριτοι Τουρκαλβανοί, πολιτικοί, υπάλληλοι, στρατιωτικός ιατρός, φαρμακοποιός και λοχαγός οικονομικού.
Μοι παρέδωκαν Διοικητήριον και περί τα 400 όπλα, μοι υποσχέθησαν δε να με συντρέξωσιν στην περισυλλογήν πάντων των όπλων των ευρισκομένων εις τα πλησίον χωρία. Ευρίσκονται ενταύθα περί τους 91 ασθενείς και τραυματίαι κατά τας μετά των τμημάτων μου συμπλοκάς στρατιώται. Οθωμανοί ανευ φαρμάκων και πεινούντες. Παρακαλώ διατάξατε εάν ισχύει και δι’ αυτούς η υπ’ αριθμ. 47 εγκύκλιος της 6ης Φεβρουαρίου ε. έ. ή επιτρέψατέ μοι να τοις δίδω καθημερινόν συσσίτιον στρατιώτου. Ελπίζω τάχιστα να αφοπλίσω πέριξ χωρία τη συνδρομή προκρίτων. Αναμένω αναφοράν Ταγματάρχου Ματζούκη περί καταλήψεως Μαργαριτίου και Καρμυοναρίου (σ.σ. Καρβουναρίου (;)) οπότε μεταβήσομαι και εκεί. Εξέδωκα προκήρυξιν περί υποταγής εις νόμους του κράτους. Παρακαλώ διατάξατε να μοι αποσταλώσι τα εν τη εσοκλείστω σημειώσει φάρμακα. Κρίνω επάναγκες να διορισθεί τάχιστα Διοικητικός αντιπρόσωπος Παραμυθίας.
Υπογραφή
Α. Ηπίτης αντισ.
Μάριος Αναστασίου Μπίκας
[1] . Ο Πέτρος Hπίτης (1795 – 1861) γεννήθηκε στην Πάργα. Σπούδασε φιλοσοφία και ιατρική στο Βουκουρέστι και στη Βιέννη. Το 1818, αφού εγκαταστάθηκε στην Οδησσό, έγινε ιατρός του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Στη συνέχεια το 1830 ήρθε στην Αθήνα, όπου ασχολήθηκε, κυρίως, με την πανούκλα.
[2] . Ο Αντώνιος Κριεζής (1796-1865) γεννήθηκε στην Τροιζήνα και πέθανε στην Αθήνα. Διετέλεσε Πρωθυπουργός από το Δεκέμβριο του 1849 ως το Μάιο του 1854.