Ελληνόφωνοι της Κάτω Ιταλίας: η ποίηση και η μουσική τους (βίντεο)
ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΟΙ ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑΣ
Η ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΟΥΣ
ΑΛΚΗΣ ΦΑΤΣΙΟΣ
∞ ● ∞●∞
1 – Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ήρθε σε γνώση μου, αφʹενός μεν ιστορικά και γλωσσολογικά, αφʹετέρου μουσικά και ποιητικά, η άγνωστη για μένα μέχρι τότε, κοινωνική, γλωσσολογική, και κατά κάποιον τρόπο, φυλετική ομάδα, με την γενική ονομασία των μελών της( αυτοπροσδιοριστικά ), ως ΓΚΡΕΚΑΝΟΙ, και των οποίων οι πρόγονοι, από αιώνες ( μάλλον τον 8ο αιώνα π.χ. ) και αργότερα λόγω μεγάλου κύματος μετανάστευσης, εγκαταστάθηκαν σε ορισμένες περιοχές της Κάτω Ιταλίας και ειδικότερα στις περιοχές της Καλαβρίας και της Απουλίας. Φυσικά δεν ξεχνάμε και τις εκεί ερειπωμένες σήμερα πόλεις της Αρχ. Ελλάδας.
Η ομάδα αυτή έχει σήμερα, κυρίως γλωσσολογικά στοιχεία, που σαφώς παραπέμπουν, στην μακραίωνη ελληνική καταγωγή της, και φυσικά με τις λογικές διαφοροποιήσεις, σε όλα τα επίπεδα, συνεπεία της παρελεύσεως των αιώνων…
Παρά το γεγονός ότι είναι πλέον μία μικρή αριθμητικά ομάδα, εγκατεστημένη μέσα στην τεράστια Ιταλική χερσόνησο, εντούτοις, διατήρησαν σε ικανοποιητικό βαθμό πολιτισμικά στοιχεία που έχουν ως βάση και αφετηρία την μακραίωνη καταγωγή της.. Το πλέον χαρακτηριστικό είναι, ότι δημιούργησαν και διατηρούνε μέχρι σήμερα, μια ιδιαίτερη – γλωσσολογικά – διάλεκτο, την ΓΚΡΙΚΟ, με ανάμεικτες Ελληνικές και Ιταλικές λέξεις. Παράλληλα, διάφορα ήθη και έθιμά τους, παραπέμπουν αναμφισβήτητα στην αρχική καταγωγή τους και ταυτότητα, ονομάζουν δε τους εαυτούς τους, ΙΤΑΛΟΥΣ μεν – και είναι απολύτως φυσικό αυτό – αλλά ΓΚΡΕΚΑΝΟΥΣ, ως προς την ιδιαίτερη ταυτότητά τους. !!
Στο σημερινό μου σημείωμα, δεν σκοπεύω να προχωρήσω σε ιστορική και κοινωνιολογική ανάλυση, για το πως και πότε βρέθηκε εκεί η παραπάνω μειονοτική – γλωσσολογικά τουλάχιστον – ομάδα. Σε άλλο σημείωμά μου, σίγουρα θα αναφερθώ λεπτομερειακά και με όσο το δυνατόν αξιόπιστο τρόπο, ανατρέχοντας σε έγκυρες ιστορικές πηγές, αφού άλλωστε γνωρίζω ότι υπάρχουν αρκετές και αντικρουόμενες εκδοχές και απόψεις..
2 – Σήμερα θα αναφερθώ σε ένα ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΟ θα έλεγα δείγμα, ΓΚΡΕΚΑΝΙΚΗΣ μουσικής ποίησης και γλώσσας έτσι όπως αυτό διατυπώνεται σε ένα παγκοσμίως γνωστό τραγούδι του Franco Corliano, του Ιταλού ποιητή, ζωγράφου και μουσικού ( 1948 -2015 ), από την Καλημέρα της Κάτω Ιταλίας, ο οποίος δήλωνε ότι είναι βέβαια 100% Ιταλός, όμως παράλληλα δήλωνε ότι είναι υπερήφανος για την ΓΚΡΕΚΑΝΙΚΗ ταυτότητά του !!!.
3 – Το μελοποιημένο λοιπόν ποίημα, στην ΓΚΡΕΚΑΝΙΚΗ διάλεκτο, λέγεται ‘’ Klama ‘’ ή ( ‘’ Andramu pai ). Η δεύτερη ονομασία είναι πλέον γνωστή. Πρόκειται για ένα ποίημα, αριστούργημα, στην διάλεκτο των ΓΚΡΙΚΟ μελοποιημένο υπέροχα από τον Franco Corliano. Είναι ένα ποίημα που αναφέρεται στο, και σήμερα, έντονο φαινόμενο της ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ… Ο ποιητής και συνθέτης στο ποίημα αυτό, ολοφάνερα αναφέρεται στις κοινωνικές, ιδεολογικές και πολιτικές διαστάσεις, που εμπεριέχονται στο διαχρονικό αυτό φαινόμενο …Όπως δε αναφέρουν διάφοροι μελετητές του φαινομένου, σε αυτό το ποίημα λέγονται τα πράγματα, χωρίς κάποιους αστερίσκους, με το πραγματικό τους όνομα…
Η ανάγκη επιβίωσης, αναγκάζει κάποιον να γίνει μετανάστης. Η δε εργασία του μετανάστη στην ξενιτιά, ακόμα και όταν αυτός πεθάνει, καθιστά τον εργοδότη, τον κεφαλαιοκράτη ακόμη πλουσιότερο… Η δυστυχία, ο άφατος πόνος, που πλημμυρίζει την οικογένεια του μετανάστη προβάλλει εδώ, με πόνο, και ανείπωτη πίκρα αλλά και νοσταλγία… Το συγκεκριμένο μελοποιημένο ποίημα, το απέδωσε και η δική μας ΜΑΡΙΑ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ, η ιέρεια του ελληνικού τραγουδιού αλλά και του Πολιτισμού, και το συμπεριέλαβε σε έναν μεγάλο δίσκο 33 στροφών, ένα σπουδαίο μουσικό έργο, που έχει τον τίτλο ‘’ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ‘’…Έτσι έγινε γνωστό σε όλον τον κόσμο.
4 – Παραθέτω λοιπόν τώρα, αφʹενός μεν το μελοποιημένο ποίημα , στην γλώσσα ΓΚΡΙΚΟ, και αμέσως μετά την μετάφραση στην νεοελληνική γλώσσα, ανά τετράστιχο. Θα διαπιστώσετε πλείστες όσες ομοιότητες, έστω και ελαφρώς παραποιημένες, της γλώσσας των ΓΚΡΙΚΟ, με αυτήν την ΕΛΛΗΝΙΚΗ. Για να σας διευκολύνω, θα παραθέτω ανά τετράστιχο, και τις δύο εκδοχές.
Στα ΓΚΡΙΚΟ, το 1ο τετράστιχο :
Telo na mbriakefto… na mi pensefso, Na klafso ce na jelaso telo arterrai, Ma mali rraggia evo e na cantaliso, Sto fengo e na fonaso : o andra – mu pai !!
Μετάφραση στην νεοελληνική το 1ο τετράστιχο :
Θέλω να μεθύσω… να μη σκέφτομαι να κλάψω και να γελάσω, θέλω απόψε το βράδυ, με οργή να τραγουδήσω, στο φεγγάρι να φωνάξω: ο άνδρας μου, πάει !!
Στα ΓΚΡΙΚΟ, το 2ο τετράστιχο :
Fsunnisete, fsunnisete, jineke! Dellaste ettu na klafsete ma mena ! Minamo maneche – mama, diake o A! Vrizie Ce e antropi ste mas pane essena sena
Στην μετάφραση στην νεοελλληνική το 2ο τετράστιχο :
Ξυπνήστε, ξυπνήστε γυναίκες !! Ελάτε να κλάψετε με μένα ! Μείναμε μόνες, πέρασε ο Αη Βρίτσιος και οι άνδρες φεύγουν ένας – ένας !
Στα ΓΚΡΙΚΟ, το 3ο τετράστιχο :
E antropi ste mas pane, ste tarassune. Nʹarti Kali us torume ettu sʹena chrono ! E tui e zoi – mma ; E tui e zoi, Kriste – mu ; Mas pa ci sti Germania Kleonta ma pono !!
Στην μετάφραση στην νεοελληνική γλώσσα, το 3ο τετράστιχο :
Οι άνδρες μας, πάνε, φεύγουν !! Νάρθουν όλα καλά, θα τους ξαναδούμε σʹένα χρόνο ! Αυτή είναι η ζωή μας ;; Αυτή είναι η ζωή Χριστέ μου ;;; Μας πάνε στη Γερμανία, κλαίγοντας με πόνο !!
Στα ΓΚΡΙΚΟ, το 4ο τετράστιχο :
Maraʹs emena, techuddhia ise pedcia ! Toru to tata mia fora to chrono : – Tocta, jati ste klei ; Ene o A Vrizio ! Kuse ti banda, Kuse ti orrio sono !
Στην μετάφραση στη νεοελληνική, το 4ο τετράστιχο :
Καημένη μου, καημένα αυτά τα παιδάκια ! βλέπουν τον πατέρα τους, μια φορά τον χρόνο : – Πατέρα, γιατί κλαίς ; Είναι ο Άγιος Βρίτσιος ! Άκουσε την μπάντα, άκουσε την ωραία μουσική !
Στα ΓΚΡΙΚΟ, το 5ο τετράστιχο :
-Ste Kuo tibanda ce ste Kuo itte sono, Steo ettu ma ʹsa ce ste penseo sto treno, Penceo sto skotino citti miniera Pu polemonta eci peseni ʹo jeno !
Σε νεοελληνική μετάφραση, το 5ο τετράστιχο :
– Ακούω τη μπάντα και ακούω αυτόν τον ήχο, είμαι εδώ σε σας, μα σκέφτομαι το τρένο, σκέφτομαι το σκοτάδι του ορυχείου όπου δουλεύοντας ο κόσμος πεθαίνει !
Στα ΓΚΡΙΚΟ, το 6ο τετράστιχο :
– Tata jati e΄ na pai ? Pemma, jati ? – Jati tui ene e zoi, mora pedia O ttechuddhi polema ce tronni Na lipariasi ʹ us partrunu mʹ utti fatia
Στην νεοελληνική μετάφραση το 6ο τετράστιχο :
– Πατέρα, γιατί θα φύγεις ; Πες μας γιατί ; – Γιατί αυτή είναι η ζωή, καημένα παιδιά : ο φτωχός δουλεύει και ιδρώνει για να χορταίνει τους πλούσιους με τη δουλειά !
Στα ΓΚΡΙΚΟ το 7ο τετράστιχο :
- Mataʹs ema, dellaste ettu pedia, Dellaste ʹ ngotanizzome ttumesa O tata pirte ce mi prakalume Na ftasei _ lustro puru ja ma !
Στην νεοελληνική μετάφραση το 7ο τετράστιχο : – Καημένοι, ελάτε εδώ παιδιά, ελάτε ας γονατίσουμε· ο πατέρας έφυγε, και εμείς παρακαλούμε να έρθει λίγο φως και για μας !
5 – Διαβάζοντας προσεκτικά την εκδοχή ΓΚΡΙΚΟ και την νεοελληνική μετάφρασή της, με περίσσεια ευκολία γίνεται αντιληπτό, πως πλήθος λέξεων της διαλέκτου, ουσιαστικά είναι καθαρά Ελληνικές με κάποιες βέβαια τροποποιήσεις. Τόσο η απόδοση του ποιήματος στην διάλεκτο των ΓΚΡΙΚΟ, όσο και την μετάφραση αυτού, την παραθέτω αυτούσια από το βιβλίο : ‘’ Η ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΓΚΡΕΚΑΝΩΝ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ‘’, του συγγραφέα ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ. Τέλος : Με την βοήθεια των ENCARDIA ( Ελληνικό μουσικό συγκρότημα, που έχει ασχοληθεί πολύ σοβαρά με την ΓΚΡΕΚΑΝΙΚΗ μουσική και ποίηση ), νομίζω πως αξίζει μετά το τέλος του παρόντος κειμένου μου, το ΑΚΟΥΣΜΑ και η ΘΕΑΣΗ του σχετικού βίντεο που παραθέτω και που αφορά το προαναφερόμενο μελοποιημένο τραγούδι. Πραγματικά ΥΠΕΡΟΧΟ και αξίζει της ιδιαίτερης προσοχής σας.
ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ ΑΛΚΗΣ ΦΑΤΣΙΟΣ
ΙΟΥΛΙΟΣ 2024 ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
