Αφιέρωμα: Κυψέλη Κεντρικών Τζουμέρκων

ΚΕΙΜΕΝΑ ,ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΘΛΥΝ ΚΡΑΙΤΟΝ ΤΡΙΑΝΤΟΥ ΜΕΛΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ

Η Κυψέλη μαζί με τους 5  ακόμη οικισμούς της (ΛΟΥΤΣΑ ,ΚΑΛΛΟΝΗ,ΑΓ.ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ,ΡΟΥΠΑΚΙΑ ΚΑΙ ΑΓ.ΓΕΩΡΓΙΟΣ), στους πρόποδες των Τζουμέρκων και σε ένα υψόμετρο περίπου 600 μέτρων είναι ένα ακόμη από τα  Κεφαλοχώρια  του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων και με  χιλιομετρική απόσταση 62 χιλιομέτρων από την Άρτα.

Με απογραφή του 2011 συνολικού πληθυσμού κάτοικών ,  μαζί με τους οικισμούς ήταν 275.

Λιγοστοί οι κάτοικοι  του χωριού σήμερα και  κατά την διάρκεια των χειμερινών μηνών αλλά κατά τους  καλοκαιρινούς  σφύζει από ζωή με  την μεγάλη επιστροφή των Κυψελιωτων που ζουν όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στο εξωτερικό. Οι μόνιμοι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. 

Τα τελευταία χρόνια ένας πρώην ξυλουργός  και βιοκαλλιεργητής , ο Κυψελιωτης Τρύφωνας Παπαϊωάννου αποφάσισε να ασχοληθεί με τον Διατροφικό θησαυρό των Τζουμέρκων, το Μυρτιλο με διατροφικές και ευεργετικές ιδιότητες  και τα κατάφερε περίφημα κάνοντας το ευρύτερα γνωστό.  Μάλιστα μαζί με την οικογένεια Χατζηιωαννου ξεκίνησαν βιολογικές καλλιέργειες ιδρύοντας  Συνεταιρισμό .

Δυο υψώματα αγκαλιάζουν την Κυψέλη , τα Αμπέλια και η Τζουμα ενώ το ποτάμι Γκουρα κυλάει σε μια  άκρη του χωριού.

ΠΟΤΑΜΙ ΓΚΟΥΡΑ ΣΤΗΝ ΚΥΨΕΛΗ

Παλιότερα γνωστότερη  ως Χωσεψη που άλλοι λένε ότι  προέρχεται από  σλαβικά ,αλλά με ποιο επικρατέστερο   ότι είναι  βγαλμένο  από του συνθετικού χωσιά (ενέδρα)και όψη (θέα) >(όντως αυτό πρέπει να ναι το σωστότερο εφόσον βρίσκεται σε τέτοιο σημείο σαν σε αετοφωλιά με θέα και ιδεώδη για ενέδρα. Το σημερνό όνομα Κυψέλη  το  φέρει επισήμως  από το 1962 .

Εδώ γεννήθηκε και  Κωνσταντίνος Μπαλαφας , ένας από τους μεγαλύτερους φωτογράφους που αποθανατίζοντας τα γεγονότα της Κατοχής και τον αγώνα των ανταρτών  με μόνο του όπλο μια απλή φωτογραφική κάμερα και που δικαίως του δόθηκε   το όνομα ‘Φωτογράφος της Αντίστασης’. Καλό θα ήταν να αναφερθούμε και στο λεύκωμα του Το Αντάρτικο στην Ήπειρο ,οπού οι φωτογραφίες ζωντανεύουν και παίρνοντας σάρκα και οστά μας μεταφέρουν  σε παλαιότερες εποχές. 

ΚΩΝ/ΝΟΣ ΜΠΑΛΑΦΑΣ (1920-2011)
                                                                                                 

Στις 10/11 1961 από την μεγάλη Νεροποντή οπού παρασύρθηκαν πέτρες ,χώματα και δέντρα υπέστησαν ζημίες τα γύρω γεφύρια της Κυψέλης με  μοναδική εξαίρεση  ενός που στάθηκε ορθό αλλά με  αρκετές ζημίες και   το οποίο βρισκόταν απέναντι από τον Άγιο Παντελεήμονα

Ο σύλλογος Κυψελιωτων Άρτας  ‘’Αγ. Κοσμάς΄΄ο οποίος εδρεύει στην Αθήνα μεταξύ 1993-1998 εξέδιδε το περιοδικό χάος και όψη αναδεικνύοντας τα λαογραφικά ,ιστορικά ,πολιτιστικά στοιχεία και τα καθημερινά δρώμενα του χωριού. Ενώ τον Μάιο του 2019 κυκλοφόρησαν το νέο τους περιοδικό το ΄ΓΙΑ ΧΩΣΕΨΗ ΚΑΛΑ ΤΑ ΠΑΜΕ¨’ με αρκετές συνδρομές

Τέλος να αναφερθούμε ότι εκτός του ότι είναι ένα χωριό που αξίζει να επισκεφτείτε για να θαυμάσετε υπάρχουν και εκδηλώσεις οι οποίες γίνονται και δεν πρέπει  να χάσετε , γιατί θα σας μείνουν αξέχαστες  ,έχοντας βέβαια   και  την ευκαιρία να συμμετάσχετε ενεργά  .

ΑΥΤΕΣ ΕΙΝΑΙ

 Πολιτιστικές εκδηλώσεις – Πανηγύρια(ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΥΨΕΛΗΣ ΤΗΛ.ΓΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ  6977260617)

Απόκριες: Την Κυριακή (τελευταία)της Αποκριάς  ο σύλλογος Αθηνών οργανώνει εκδρομή από Αθηνά στο χωριό οπού γίνονται εκδηλώσεις μεταμφιέσεων, κάψιμο του καρνάβαλου, παραδοσιακή γίδα μακαρονάδα (το πρωί της Κυριακής)και με ένα ολονύκτιο γλέντι την επόμενη ήμερα Καθαρά Δευτερά γιορτάζονται τα κούλουμα με τα Παραδοσιακά εδέσματα της ημέρας (ταραμάς, φασολάδα, χαλβάς, παραδοσιακή λαγάνα κλπ.)

   18–19 Αυγούστου: Διήμερο πανηγύρι με ζωντανή μουσική, στην όμορφη Καλλονή.

   10-23 Αυγούστου·  Πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Κυψέλη με  Θεατρική παράσταση και λαϊκή βραδιά με ζωντανή μουσική

    24-25  Αυγούστου   Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός: Το πρωί μεγάλο παραδοσιακό πανηγύρι με ζωντανή μουσική στο ξωκκλήσι του Πάτερ Κοσμά, στους πρόποδες των Τζουμέρκων με τη συμμετοχή πλήθους προσκυνητών απ’ όλη τη γύρω περιοχή. Το πανηγύρι ξεκινά με το χορευτικό του συλλόγου και συνεχίζεται ως αργά το απόγευμα. Το βράδυ στην πλατεία του χωριού συμμετέχουν όλοι στο παραδοσιακό καγκελάρι και το γλέντι συνεχίζεται ως τις πρωινές ώρες, για να επαναληφθεί πάλι το βράδυ.

Με το σχέδιο Καποδίστριας το 1997 η Κυψέλη ανήκε  στον Δήμο Αθαμανιας , ενώ το 2010 με την συνένωση των Δήμων περιήλθε στον Δήμο Κεντρικών Τζουμέρκων.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Το Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας συνδέει την Κυψέλη με το Βυζάντιο .Όμως δεν γνωρίζουμε πολλά για εκείνη την εποχή. Είναι σίγουρο όμως ότι όπως όλα τα υπόλοιπα χωριά των Τζουμέρκων είχε κατοικηθεί από Αθαμάνες και η Κυψέλη.

1821

Γνωστοί από το 1750 η οικογένεια των Κυψελιωτων οπλαρχηγών Κουτελιδαίων. Ευρύτερα γνωστοί έγιναν κατά την επανάσταση του 1821 ,για την δράση τους αλλά και την συμμετοχή τους στην κήρυξη της επανάστασης μαζί με άλλους οπλαρχηγούς , ενώ υπήρξαν και μελοι της Φιλικής Εταιρείας. Υπήρξαν σκληροί πολεμιστές πολεμώντας δίπλα από τον Καραϊσκάκη ,τον Μπακόλα και άλλους ήρωες του 1821

. μμ

ΦΩΤΟ ΜΗΤΡΟΣ ΚΑΙ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΤΕΛΙΔΑΣ

1881

Όπως και τα υπόλοιπα Τζουμερκοχωρια , έτσι και η Κυψέλη ελευθερώθηκε από τον Τουρκικό ζυγό. Έπεσε όμως στα χέρια Μεγάλο τσιφλικάδων στους οποίους παραχωρούσαν οι Τούρκοι τα διάφορα χωριά   .Η Κυψέλη  στην συγκεκριμένη περίπτωση δόθηκε στους Αδερφούς  Καραπάνου οι οποίοι τελικά την πούλησαν στους κατοίκους του χωριού το 1883.

ΦΩΤΟ ΦΩΤΗΣ ΚΑΡΑΠΑΝΟΣ

1912-1913.

Οι Κυψελιωτες έλαβαν μέρος και στον Μικρασιατικό πόλεμο.

1941-1947

Πολλοί από τους Κυψελιωτες υπήρξαν μέλη  του ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ λαμβάνοντας μέρος στον ανταρτοπόλεμο ενώ η Κυψέλη υπήρξε Κέντρο ένοπλων συγκρούσεων με αρκετά θύματα.

Το 1943 στο πέρασμα των Γερμανών η Κυψέλη  όπως και άλλα χωριά έγινε θύμα πυρκαγιών οπού κάηκαν σπίτια και εκτελέστηκε ένα άτομο .

Το 1947 αξίζει να αναφερθεί ότι ο Θεόδωρος Ζαλοκωστας γνωστού ως Καπετάν Παλιούρας λαμβάνοντας εντολή του  Γενικού Αρχηγείου  ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατιωτικού Επιτελείου) έφτασε με τους άντρες του στην Κυψέλη οπού σκότωσαν και δυο άτομα( Βαγγέλη Καραμπουλα και Γεώργιο Πεταλια).

Οι άντρες του Κυβερνητικού Στρατού , με εντολή του δικού τους επιτελείου κι εφόσον είχε γίνει γνωστό που ευρίσκετε ο Παλιούρας και οι άντρες του ,μετά από 3 ωρη πορεία από το Κάτω Αθαμανιο οπού ευρίσκονταν κατέληξαν στην Κυψέλη. Εκεί δόθηκε ολοήμερη σφοδρότατη μάχη με απώλειες και από τις δυο μεριές .Το ξημέρωμα όμως ο Παλιούρας με τον λιγοστό του εναπομείναντα στρατό του είχε φύγει από την Κυψέλη με προορισμό την Άρτα οπού και έχασε την ζωή του σε άλλη μια σφοδρή μάχη στις Μελάτες.

Φωτο ΠΑΛΙΟΥΡΑΣ (ΘΕΟ.ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ)

Τέλος Ιστορικά να αναφέρουμε ότι πολλοί Κυψελιωτες εξορίστηκαν κατά την διάρκεια της Χούντας λόγω των πολιτικών τους πιστεύω.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ

1. ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΥΨΕΛΗΣ

Το πρώτο το οποίο θα θαυμάσει κάνεις φτάνοντας κυριολεκτικά στο κέντρο του χωρίου είναι η υψωμένη παραδοσιακή πλατεία της Κυψέλης. Ανεβαίνοντας τα σκαλοπάτια που σε οδηγούν σε αυτή , τίποτα δεν σου μαρτυράει τι πρόκειται να δεις ,και ξαφνικά το μάτι σου βλέπει ένα υπέροχο θέαμα.  Περιστοιχισμένη με πλατάνια οποί το καθένα φέρει και το ατομικό του πέτρινο παρτερακι  ,προστατεύουν την πλατεία από τον ήλιο άλλα ταυτόχρονα προσφέρουν μια αύρα δροσιάς.

ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΥΨΕΛΗΣ & Ι.ΝΑΟΣ ΑΓ ΝΙΚΟΛΑΟΥ (ΦΩΤΟ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΠΠΑ)

2.Ο Ιερός Ναός του Αγ. Νικολάου δεσπόζει στην μια πλευρά του της πλατείας από το 1904 ενώ ακριβός απέναντι από τον ναό βρίσκονται οι παραδοσιακές ταβέρνες και τα καφενεία του χωριού. Το καλοκαίρι η πλατεία σφύζει από ζωή με τα τραπεζάκια που βγάζουν οι καταστηματάρχες να ναι γεμάτα και δίνουν μια νότα εντελώς διαφορετικοί από τους χειμωνιάτικους μίνες οποί η πλατεία είναι άδεια. Μια βρύση με τρεχούμενο νερό κατευθείαν από την πηγή που τροφοδοτεί την Κυψέλη είναι έτοιμη να σας ξεδιψάσει  ενώ σε μια γωνιά της πλατείας για τους μικρούς  μας φίλους έχει τοποθετηθεί μια αυτοσχέδια τραμπάλα φτιαγμένη από κορμούς δέντρων. 

  3. ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΖΩΗΣ –ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΑΛΗΣ

   Το πρώτο Μουσείο που λειτούργησε στο χωρίο ήταν στο παραδοσιακό καφενείο του   κυρίου Καραλη το οποίο τελικά μεταφέρθηκε το 1997 στην σημερινή του θέση με πάνω από 1800 εκθέματα , τα οποία είναι προσωπική του συλλογή του την οποία συνέλεξε με κόπο και μεράκι τα     τελευταία 30 χρόνια. Εκεί  οπού η λαογραφία και η παράδοση γίνονται ένα .

    4.   ΠΑΛΑΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΥΨΕΛΗΣ. 

         Λειτουργεί με ελάχιστους   μαθητές έως και σήμερα.

4.     ΡΕΜΑ ΓΚΟΥΡΑΣ

         Το στοιχείο του νερού ,όπως και σε όλη την Ήπειρο έτσι κι εδώ δίνει το παρών με το Ρέμα    Γκούρας .Περνάει διπλά ακριβός από το χωριό ,ανάμεσα σε βουνά ,δάση και χαράδρες. Τα γάργαρα νερά του χαϊδεύουν μελωδικά τ αυτιά μας και συνδυάζει ένα άγριο,φυσικό άλλα συγχρόνως παρθένο τοπίο,που σε ορισμένα σημεία δημιουργούν μικρούς φυσικούς καταρράκτες. Ενδεικτικά να αναφέρουμε τον Καταρράκτη Μεγάλη Μπάκα στον οικισμό της Καλλονής ο οποίος είναι δύσκολα προσβάσιμος.

   5.ΝΕΡΟΤΡΙΒΕΣ/ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ

    Στην άκρη του χωριού  ,  σε μια πυκνή βλάστηση κάτω από την σκιά των πλάτανων ο πρώτος εκ των τριών νερόμυλων εντός της Κυψέλης ,στην θέση Γκουρα ο οποίος είναι ακόμη ενεργός. Αποτελείται από δυο χώρους με τον μύλο ,με μυλόπετρες και την ξύλινη νεροτριβή του.

Ο δε δεύτερος μικρότερος σε διάσταση ,πέτρινος με πλάκες  Και οι δυο ανήκουν ιδιοκτησιακά  στην Εκκλησιά . Ο τρίτος και τελευταίος της Κυψέλης είναι κοντά στον Αγ Παντελεήμονα  ιδιοκτησίας Τζαδημα.

Στην Περιοχή Του οικισμού της Καλλονής υπάρχει άλλος ένας νερόμυλος διπλά ακριβώς από το μικρό γεφυράκι της Καλλονής , επίσης ιδιοκτησίας της εκκλησίας. Όλοι οι νερόμυλοι έχουν κηρυχθεί αρχαιολογικά διατηρητέοι χώροι.

6.ΜΟΝΕΣ/ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ 

6.1.ΜΟΝΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ 

Στον δρόμο προς την Άρτα λίγο έξω από το χωρίο ανάμεσα σε ένα καταπράσινο τοπίο τα ερείπια της Μονής Ευαγγελίστριας του 1700.Το μόνο που σώζετε σήμερα είναι ο Κεντρικός Ναός της Μονής , ένα πέτρινο κτίσμα με αγιογραφίες του 17ου αιώνα και έντονη την σύνδεση με το Βυζάντιο. Κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας η Μονή υπήρξε στήριγμα και κρησφύγετο των πιστών ενώ καταστράφηκε από τους Τούρκους.

6.2ΙΕΡΑΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓ,ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Ο κεντρικός Ναός της Κυψέλης ,στην κεντρική Πλατεία του χωριού χτισμένη με υλικά από το σαράι της οικογένειας  των Καπεταναίων Κοτελιδα το 1904.

6.3 ΙΕΡΟΣΝΑΟΣ ΑΓ ΜΑΡΚΟΥ

Σ΄εναν καταπράσινο λόφο στο τέλος του χωριού το μικρό αυτό εξωκλήσι.

Πυρπολήθηκε το 1692 αλλά επαναχτιστηκε το 1770. Αξίζει να θαυμάσετε τις αγιογραφίες του 1786.

6.4.ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ(ΠΑΤΡΟΚΟΣΜΑ)

Το μικρό αυτό εκκλησάκι είναι περιστοιχισμένο από ένα καταπράσινο δάσος. Σε εκείνο ακριβώς το σημείο ο πάτερ Κοσμάς τοποθέτησε έναν ξύλινο Σταυρό και ζήτησε από τους κάτοικους να δημιουργήσουν σχολειά και να μάθουν γράμματα.

Προσκυνητές από όλα τα Τζουμέρκα έρχονται εδώ στις 24 Αυγούστου να τιμήσουν την μνήμη του Αγίου και  να συμμετέχουν στις ολοήμερες εκδηλώσεις  προς τιμήν του.

6.5 ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑ.

Μέσα σε πλατάνια και ακριβώς δίπλα σε έναν από τους νερόμυλους του χωριού στέκει αυτός ο ιερός ναός ο οποίος τιμάτε με ολοήμερες εκδηλώσεις στις 27/7 κάθε χρόνο (το πρωί στο προαύλιο της εκκλησίας και το απόγευμα στην κεντρική Πλατεία του χωριού)

6.6.ΙΕΡΟΣΝΑΟΣ ΑΓ .ΚΩΝ/ΝΟΥ στον οικισμό Ρουπακια

6.7 ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓ.ΜΑΡΙΝΑΣ στο Παλαιοχωρι

6.8 ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓ.ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Στον μικρό συνοικισμό του Αγ Γεωργίου και σε υψόμετρο 870 μέτρων στην έξοδο της Κυψέλης προς Βουργαρελι.

6.9 ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓ ΜΗΝΑ. Στον οικισμό Καλλονή του 1920.Επαναχτιστηκε το 1952 από τους κατοίκους της Καλλονής .

Η Κυψέλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως  κέντρο εξορμήσεων στα διπλανά μικρά χωριά (Ραμια,Καλλονή,Ναζαιοι.Ανεμορραχη,Διστρατο κλπ)και στα μεγαλύτερα όπως Το Βουργαρελι και το Αθαμανιο.

Μπορείτε να κάνετε τα Καλοκαιρινά σας μπάνια στον Άραχθο η αν είστε λάτρεις των σπορ  να κάνετε Rafting ,ενώ μην ξεχάσετε να κάνετε μια βόλτα το Διστρατο  για να θαυμάσετε από κοντά την λίμνη Πουρναριού η να συμμετάσχετε  περπατώντας στο μονοπάτι της Βιδρας,(χαραγμένο μονοπάτι στην δυτική όχθη του Άραχθου ποταμού. Μια όμορφη διαδρομή που ξεκινάει από την γέφυρα Τζαρη έως την Γέφυρα της Πλάκας)

Η Κυψέλη διαθέτει ξενώνα όπου προσφέρει  μια ζεστή ατμόσφαιρα άνεσης και  φιλοξενίας στους πελάτες του .

Στην Κυψέλη πέραν των παραδοσιακών ταβερνών θα βρείτε καφέ/μπαρ, night club  kai super market.